Welkom Inhoud Inleiding Andere tractie Spoorwijdte Producenten Import & handel Eigenaars Materieel Links Contact ► Nieuw ◄ ► Zoeken ◄

Stoomtractie smalspoor

Stoomtractie normaalspoor

Motortractie smalspoor

Motortractie normaalspoor

Ruston & Hornsby import door Spoorijzer in Delft

Inleiding Eric Tonks en Bob Darvill van de Industrial Railway Society (IRS) hebben jaren geleden een lijst opgesteld van niet minder dan 311 locs die door Ruston & Hornsby aan Spoorijzer geleverd zijn. Spoorijzer heeft die locs verkocht aan klanten in Nederland en Indonesië. De IRS lijst is in de eerste zes kolommen van deze tabel als webpagina weer gegeven. De IRS lijst bevat veel gegevens (fabrieksnummer, motornummer, spoorwijdte, gewicht, type en bouwjaar), maar niet de uiteindelijke klant. Daarom zijn in de zevende en volgende kolom – via [1], [2], [3], [4] en [5] bekende - gebruikers van de locomotieven ingevuld. Voor de volledigheid worden in de laatste regels R&H’s opgevoerd, die niet door SIJ zijn geïmporteerd, maar gebruikt in Nederland zijn gekomen. Tegenover de IRS lijst met bekende fabrieksnummers staat een stuk hieronder een lijst met Rustons waarvan de eigenaar wel en het fabrieksnummer niet bekend is. Voor opmerkingen over individuele locs die langer zijn dan enkele woorden wordt verwezen naar een apart bestand, met foto’s. Verdere inhoud van deze webpagina Eerst volgen een aantal opmerkingen over de IRS lijst. Daarin staan locs met bekend fabrieksnummer, maar met een meestal onbekende klant. Vervolgens wordt het omgekeerde beschouwd: van een aantal Rustons is wel bekend bij welk Nederlands of Indonesisch bedrijf ze gereden hebben, maar niet wat het fabrieksnummer was. Tenslotte volgt een samenvatting. ←Alle foto’s zijn op 1 augustus 2009 gemaakt in het Decauville Spoorweg Museum in de Harskamp, tenzij anders vermeld.

Excel bestand De “IRS lijst” is ook als Excel bestand weergegeven. Op iedere computer met MS Office zou het Excel bestand - zonder ervaring met Excel - leesbaar moeten zijn. Het nadeel van Excel is hier dat de bladwijzers van de links niet werken. Het voordeel van Excel is hier het sorteren: op de oorspronkelijke IRS lijst staan de locs genoemd in volgorder van fabrieksnummer (maar zijn vaak niet in die volgorde geleverd). Men kan snel ergens anders op sorteren. Als voorbeeld is dat in het Excel bestand gedaan in de tabbladen:

-

Type

Hier kan men onder andere makkelijk zien · welk type het meest voorkwam. Dat zijn de smalspoortypes 48DL (115 x), 30DL (89 x) en 20DL (75 x) · met welk verschillende gewichten een bepaald type geleverd kon worden.

-

Spoorwijdte

Zie ook hieronder. Verreweg de meest voorkomende spoorwijdte is 700 mm (233x)

Fabrieksnummer in IRS lijst R&H bouwde de locs in grote series. Bijvoorbeeld de normaalspoorlocs van het type 165DE werden in series van acht gebouwd; de smalspoorlocs van het type 30DL in series van dertig. De locs in zo’n serie hebben opeenvolgende fabrieksnummers. Tussen de series zitten grote gaten omdat de fabrieksnummers ook voor andere producten dan locs gebruikt werden, bijvoorbeeld voor de motoren. Alle door Ruston voor locs gebruikte fabrieksnummers zijn te vinden in [6]. Wanneer op deze website opgemerkt wordt dat een R&H fabrieksnummer niet bestaat, dan staat het niet in [6]. Fabrieksplaat in de cabine van “Tante Leen” ofwel DSM 9 →

In de “IRS” lijst – zowel in het Webpagina bestand als in het Excel bestand - is in de kolom Works No (Fabrieksnummer) met dikke horizontale lijnen aangegeven welke fabrieksnummers tot dezelfde serie behoorden. Er is onder andere het volgende te concluderen:

-

Binnen een serie konden verschillende spoorwijdtes voorkomen.

-

De exemplaren van een serie waren niet tegelijkertijd klaar, maar ze lijken verdeeld te zijn in subseries met wel dezelfde fabricagedatum (zie bijvoorbeeld vanaf fabrieksnummer 260115). Dat is logisch: het is handig om in een bepaalde afdeling aan bijvoorbeeld zes exemplaren tegelijk te werken, maar zo’n afdeling was niet groot genoeg om aan dertig exemplaren te werken. In [6] is te zien dat er tussen het eerste en laatste exemplaar van een serie maximaal twee jaar kon zitten. De betekenis van een serie zal zijn dat Ruston voor de hele serie in één keer staalplaten, profielen, wielen, etc. kon bestellen en zo korting kon bedingen.

← Motornummer van de DSM 2, van het R&H type 20DL Motornummer in IRS lijst De motornummers zijn – net als de fabrieksnummers – zes-cijferige nummers. Als het fabrieksnummer verdwenen of onleesbaar is, maar het motornummer is wel bekend, dan kan de loc met behulp van het motornummer worden opgezocht in de IRS lijst in het Excel bestand. Overigens blijkt uit dit bestand dat de motornummers van een bepaalde serie fabrieksnummers vaak ver uit elkaar liggen.

Spoorwijdte in IRS lijst De originele IRS lijst vermeldt de spoorwijdte meestal in Angelsaksische eenheden, maar soms in mm.

500 mm

Deze spoorwijdte komt weinig voor. De eigenaar van de ene Ruston met die spoorwijdte (een 20DL uit 1948) kan daarom mogelijk nog gevonden worden.

2' 0" = 610 mm

(die laatste maat staat soms ook opgegeven in de originele tabel) Deze spoorbreedte is in Angelsaksische landen gewoon, maar komt in Nederland niet voor. Omdat de IRS bij 2 v/d 8 locs met deze spoorwijdte heeft aangetekend dat ze voor Indonesië bestemd waren, kan worden aangenomen dat dit voor de andere 6 locs ook zo was. Daarom is voor deze locs in de zevende kolom (eerste bekende eigenaar) ingevuld: Indonesië ?

700/600 mm

De oorspronkelijk tekst (via een voetnoot) is “Locos built as convertible 700/600mm gauge”. Dit betekent instelbaar tussen 600 en 700 mm. Daarnaast zijn er locs geleverd voor 600 en 700 mm spoorwijdte; de spoorwijdte van deze locs was kennelijk niet instelbaar.

Metre

Een spoorwijdte van 1 meter komt haast niet voor. Maar Terwindt Arntzveen in Vriezenveensewijk had deze spoorbreedte en Henk Sluijters heeft er een (sterk verbouwde) R&H loc gefotografeerd. Hij heeft dit een 10DL genoemd omdat hij het zo'n kleine loc vond, maar dat type bestaat niet. Het zal de ene loc met deze spoorwijdte op de IRS lijst (type 20DL) zijn.

3' 6" =1067 mm

Kaapspoor Dit komt voor in Indonesië, maar niet in Nederland. Het gaat om 8 locs. Van 5 is de (inderdaad Indonesische) eigenaar bekend. De andere 3 zullen ook naar Indonesië geleverd zijn en zijn in de zevende kolom (eerste bekende eigenaar) daarom aangegeven met: Indonesië ?

4' 8 ½" = 1435 mm

Normaalspoor Het gaat om zeven locs; alle (Nederlandse) eigenaren zijn bekend [5]. De twee Ruston van de BPM raffinaderij in Pernis zijn niet door SIJ geïmporteerd, maar zijn door Shell in Engeland ingekocht.

Overige opmerkingen over IRS lijst Afgezien van de zes kolommen met fabrieksnummer, motornummer, spoorwijdte, gewicht, type en bouwjaar bevat de IRS lijst een zeer beperkt aantal andere gegevens:

-

Bij fabrieksnummer 392103: “Shown in records as delivered to RH c/o V.H. Langebaek 31. 8.55 and then later delivered to Spoorijzer 28.10.55”.

-

Bij de fabrieksnummers 424805 en 424806: “Locos sent to Indonesia”.

In de IRS lijst staan locs met bekend fabrieksnummer, maar met een meestal onbekende klant. Hieronder het omgekeerde: van een aantal Rustons is wel bekend bij welk bedrijf ze gereden hebben, maar niet wat het fabrieksnummer was.

Rustons in Nederland met onbekende fabrieksnummers

Eigenaar

Plaats

Type

Spoorwijdte

Aantal

Opmerkingen

1

Kalkzandsteenfabriek Roelfsema

Hoogersmilde

?

700

1

Gekomen:14 maart 1949

2

1

Gekomen:juli/aug. 1952

3

Wegenbouwmuseum

Harderwijk

30 DL

700

1

ex Rasenberg; zie aldaar

4

Steenfabriek Anker III

Westervoort

LTF

700

1

in 1970 afgevoerd

5

Verpoorte Swartouw

Velp

48 DL

700

2

in 1973 gesloopt

6

Paes Baksteen

Elden

48 DL

700

1

in 1973 afgevoerd

7

Steenfabriek Rossum

Rossum

40 DL

700

1

in 1975 afgevoerd

8

Steenfabriek Rossum

Rossum

48 DL

700

1

in 1975 afgevoerd

9

Steenfabriek De Hoogewaard

Heerewaarden

20 DL

700

1

in 1976 afgevoerd

10

Steenfabriek Ariëns II

Wijk/Duurstede

48 DL

3

zie Ariëns II

11

Van Gelder Papier

Velsen

48 DL

700

2

in 1949 gekomen

Er waren minstens deze zes locs, mogelijk meer.

12

2

in 1950 gekomen

13

2

in 1951 gekomen

14

Twiskeplan

Landsmeer

30 DL

700

1

zie Twiskeplan

15

van Oordt

Alphen a/d Rijn

20 DL

600

1

16

SIJ huurpark

Delft

48 DL

700

≥ 2

zie hier en klik voor foto.

17

PNEM (asvervoer Dongecentrale)

Geertruidenb.

20 DL

600/700

2

één in 1948 en één in 1950

18

steenfabriek in 't Ven

Venlo

48 DL

600

1

Klik voor foto.

19

Jansen Dings

Belfeld

600

1

Geen cabine; klik voor foto

20

Russel Tiglia

Tegelen

30 DL

600

3

Informatie van dhr. Hay van Rhee Klik voor twee foto’s.

21

Jos Kurstjens

Tegelen

30 DL

600

2

Informatie van dhr. Hay van Rhee Klik hier en daar voor foto.

22

40 of 48 DL

600

1

Informatie van dhr. Hay van Rhee Klik hier voor foto.

23

Teeuwen

Tegelen

30 DL

600

1

Informatie van dhr. Hay van Rhee

24

Laumans

Tegelen

30 DL

600

3

Informatie van dhr. Hay van Rhee

25

Visser & Smit (aannemer)

Papendrecht

30DL

1

Foto Ed Reijnders

26

Leidse Duinwater Maatschappij

Leiden

LAT

700

1

NSS nr. 48

27

Nederveen (heiwerken)

Rotterdam

LAT of LBT

1

Foto Ed Reijnders

28

Dirk Verstoep (aannemer)

Gouderak

700

4

o.a. DV 13 en DV 15; zie hier.

29

De Rietschoof (steenfabriek)

Aalst (Gld)

48 DL

1

Blijkens foto historische werkgroep stichting "De Vier Heerlijkheden"

30

Klinker-Isoliet

Aalst (Gld)

48 DL

1

1953-1957; zie hier.

31

Klinker-Isoliet

Aalst (Gld)

30 DL

1

1953-1957; zie hier.

32

Steenfabriek De Ooy

Ooypolder

48 DL

≥ 1

Op schilderij van Wim Brandwijk (tip Jan van Weeghel)

33

Steenfabriek Havikkerwaard

Rheden

1

Opmerking 1) hieronder

34

Steenfabriek De Groenlanden

Ooypolder

700

2

Waarneming Kees Plug in 1971/72

35

Tersana Baru

Indonesië

700

1

36

Bojonegoro

Indonesië

1067

2

In aanvulling op locs met bekend nr.

37

Palmolieplantage Sawit Sebrang

Indonesië

700

4

In aanvulling op locs met bekend nr.

38

Dolok Ilir

Indonesië

700

1

39

Mayang

Indonesië

700

1

40

Rubber Cultuur Mij Amsterdam

Indonesië

48 DL

≥ 1

zie Rubber Cultuur Mij Amsterdam

Totaal

≥ 59

Niet alleen SIJ Niet alle in Nederland aanwezige Rustons zijn door Spoorijzer geïmporteerd: · Enkele smalspoor locs zijn gebruikt uit het buitenland gekomen. De gegevens komen van Henk Sluijters en via Toon Steenmeijer van Bob Darvill van de IRS. · De twee Ruston van de BPM (nu Shell) raffinaderij in Pernis zijn door Shell UK besteld. Spoorijzer deed wel het onderhoud. Deze locs staan in een apart werkblad van het Excel bestand en onderaan in het Word bestand.

Opmerkingen

1)

In het Historisch Centrum Overijssel bevindt zich onder toegangsnummer 0846 archiefmateriaal van de N.V. Waalsteenfabriek Windesheim te Windesheim bij Zwolle. Hierbij zijn ook stukken van de vlamovensteenfabriek De Havikkerwaard in De Steeg (gemeente Rheden), die van 1935 (gekocht van de firma Geerlings en Kroese) tot 1964 (verkoop aan NV Vlamovensteenfabrieken Timmermans en Zoon te Elst) van dezelfde eigenaar als Windesheim was. Volgens de verzekering beschikte de Havikkerwaard omstreeks 1959 over: - 65 kipkarren met een inhoud van driekwart kuub; - een Diema loc met fabrieksnummer 1764 (1955) van het type DS30 voor 700 mm spoor, ter waarde van f 25.000; - een locomotief van Glaser & Pflaum (dat was een handelaar, geen fabrikant) met een 28 pk tweecilinder Deutz motor 2101508/09, ter waarde van f 25.000; - een Ruston locomotief , ter waarde van f 5.000. Uit de relatief geringe waarde van de Ruston volgt dat deze al jaren oud was.

Samenvatting De Engelse firma Ruston & Hornsby heeft vanaf 1946 tot en met 1960 (met enkele nakomertjes in 1967) 311 locs aan importeur Spoorijzer geleverd. Uit het Excel bestand blijkt dat van 74 locs de eerste en/of latere eigenaar bekend is. Het gaat om 31 locs in Indonesië en 43 in Nederland. Er blijven dus 237 via SIJ geleverde Rustons over waarvan het fabrieksnummer wel, maar de eigenaar niet bekend is. Daar tegenover staan slechts 61 bekende Rustons in de tabel hierboven (51 in Nederland en 10 in Indonesië) waarvan juist de eigenaar wel en het fabrieksnummer niet bekend is. Van 176 (311 – 74 – 61) Rustons op de IRS lijst (dat is meer dan de helft) is dus (nog) niets bekend. Daarvan zal wel een deel in Indonesië terecht zijn gekomen. Maar ook in Nederland zullen (veel) meer Rustons geweest zijn dan nu bekend is. Van bijvoorbeeld de vele honderden steenfabrieken die Nederland rijk was, is maar van een gedeelte het locpark bekend. Vele steenfabrieken waren al verdwenen voordat smalspoorliefhebbers er belangstelling voor gingen vertonen. Op deze handleiding staat – weliswaar in kleine lettertjes – duidelijk dat Spoorijzer alleenvertegenwoordiger voor Ruston & Hornsby was in Nederland en Overzeese gebiedsdelen. Daarbij zou men ook aan Suriname en de Antillen kunnen denken, maar aanwijzingen voor Rustons aldaar zijn niet gevonden. Uit de verzameling van Martin van Oostrom/Stichting Railpublicaties →

Bronnen:

[1]

informatie van Arnoud Bongaards, Hay van Rhee, Henk Sluijters, Toon Steenmeijer, de verzameling van de webmaster en -voor wat betreft Indonesië- Ray Gardiner.

[2]

archief Steenfabriek 'Daams', Copera en Hollands-Duitse Steenfabriek, berustend bij Rijksarchief Gelderland.

[3]

G.A.P. Leach; Industrial and preserved locomotives of Belgium, The Netherlands and Luxembourg; Industrial Railway Society (UK), 2006.

[4]

Nederlandse Museummaterieel Database: http://nmld.locaalspoor.nl/

[5]

Zie dit boek.

[6]

Eric S. Tonks; Ruston & Hornsby Locomotives; Industrial Railway Society, second printing 1989.

Terug/verder naar:

{

Importeurs Ruston 20DL Ruston 30DL Ruston 48DL Nieuw Home Inhoud