fabrieksspoor los

 

Welkom

Inhoud

Inleiding

Andere tractie

Spoorwijdte

Producenten

Import & handel

Eigenaars

Materieel

Links

Contact

Nieuw

Zoeken

 

 

Stoomtractie smalspoor

Stoomtractie normaalspoor

Motortractie smalspoor

Motortractie normaalspoor

 

Boeken

Aanvullingen

Tijdschriften

Raadsels

Loctypes

 

aanvullingen, volgens de hoofdstukindeling van “Smalspoor in Bedrijf”

 

Hoofdstuk  17   Aannemerij: De Pluimpot  

Inleiding

De Pluimpot (zie rode pijl op de kaart) was een smalle zeearm op het eiland Tholen. In het kader van het Deltaplan werd – om de te beschermen kustlengte te beperken – besloten de Pluimpot af te dammen. Daarbij werd als proef gebruik gemaakt van grote nylon zandzakken, die door draglines in het sluitgat werden geworpen. Verrassende toepassingen van smalspoor waren: 

-

het vullen van de zandzakken met twee ton zand per stuk. Dit gebeurde niet ter plekke, maar langs het kanaal door Zuid-Beveland nabij Wemeldinge (rood omcirkeld op de kaart). Vandaar gingen de zandzakken per schuit naar de Pluimpot aan de andere oever van de Oosterschelde.

-

vervoer van de zandzakken naar de draglines bij het sluitgat.

                                                      

Bron kaartfragment: Bosatlas →

 

De aannemers waren Dirk Verstoep en Bos & Kalis [1].

Het vullen van de zandzakken nabij Wemeldinge

Een citaat uit [1]: “De zandzakken werden met zand gevuld op een terrein langs het kanaal door Zuid-Beveland nabij Wemeldinge. Dit vullen vormde een eenvoudig zelfstandig bedrijf. Er werd zand aangevoerd per binnenschip en overgeslagen in een trechter op de wal. Over een smalspoor reed een plateauwagen onder de trechter, waarna een lege nylon-zak aan de vultuit werd vastgehaakt en vervolgens staande op de plateauwagen werd gevuld. Daarna reed de volgende plateauwagen onder de trechter. Het dichtnaaien van de zakken geschiedde met de hand door een tweetal zeilmakers. Deze handeling vergde circa 3 minuten per zak en zou voor grotere aantallen zakken eenvoudig gemechaniseerd kunnen worden. De dichtgenaaide zakken werden opgeslagen in een depot of rechtstreeks op een zolderbak geladen. Het gehele bedrijf werd in principe met 3 treintjes van circa 6 wagens uitgevoerd, nl. één bij de trechter, één op apart spoor, waar de zakken dichtgenaaid werden en één bij de zakkenoverslag.” Met behulp van hieronder te bespreken foto’s uit de Beeldbank van de Zeeuwse Bibliotheek kan men zich hierbij onderstaand geschetst beeld vormen.

 

 

 

 

 

 

 


Het sporenplan is met slechts twee wissels uiterst eenvoudig en toch rijden er drie treinen op. Ze vormen als het ware een lopende band met drie werkplekken A (zandsilo), B (dichtnaaien zakken) en C (opslag gevulde zandzakken). Nadat een trein de reis A → B → C doorlopen heeft, wordt via spoor D weer terug gekeerd naar de silo bij A.

Drie treinen op zo’n eenvoudig sporenplan zou een aardig motief zijn voor de modelbouw, maar bijvoorbeeld het dichtnaaien van de zakken is moeilijk na te bootsen.

 

↓ De onderstaande, door G. Kotvis in 1957 genomen, foto (bron: Beeldbank Zeeland) is ongeveer vanaf punt A genomen ↓

ZeeuwseBibliotheekWemeldingeOverzicht.jpg

De nogal kleine silo wordt kennelijk af en toe bijgevuld door een dragline van Bos & Kalis. Achter de bergen zand is het schip te zien dat het zand zal hebben aangevoerd. Voor de trein onder de silo staat een Ruston & Hornsby loc. Achterop is bij hogere vergroting het nummer D.V. 15 (DV = Dirk Verstoep) te zien. De loc lijkt net te rijden want de achterzijde is dubbel afgebeeld. Links staan nog twee treinen. Een keet belemmert het zicht op een trein en een andere trein valt links buiten beeld. Deze treinen zijn wel in de volgende foto’s te zien.

ZeeuwseBibliotheekWemeldingeZakkenDichtnaaien.jpg

 

← C. Kotvis nam deze foto op 17 juli 1957 (bron: Beeldbank Zeeland).

 

Drie mannen staan op de wagens om de zakken dicht te naaien. Die wagens zijn onderstellen van kipwagens, waarop houten schotten zijn geplaatst.

Voor de trein staat weer een Ruston & Hornsby loc. Dat zal niet de D.V. 15 van de vorige foto zijn, want de loc staat andersom. Tussen de dragline en de Ruston is een berg gevulde zandzakken langs het kanaal te zien plus een aantal nog door de dragline te lossen wagens. Op de volgende, van de andere kant genomen foto, is dat veel beter zichtbaar.

 

 

ZeeuwseBibliotheekDV12.jpg

← C. Kotvis nam deze foto op 17 juli 1957 (bron: Beeldbank Zeeland).

 

De NCK dragline van Dirk Verstoep (waarvan de achterkant op de vorige foto te zien is) plaatst de gevulde en dichtgenaaide nylon zandzakken in opslag in de vorm van een berg zakken naast het spoor nabij locatie C. De grijper is van ronde stalen buizen voorzien om beschadiging van de zandzakken te voorkomen.

 

Voor de trein staat loc D.V. 12. Dat is een Orenstein & Koppel van het type MD2. De foto is ideaal voor railliefhebbers: de fabrieksplaat staat er nog op en het fabrieksnummer is te lezen: 9028. Dit nummer is in 1938 gebouwd en had een spoorwijdte van 700 mm [2]. De Rustons van Dirk Verstoep zullen ook deze spoorwijdte hebben gehad.

Alle drie locs stonden in de richting C voor hun trein.

 

Er was dus een elftal aan personeel nodig: drie treinmachinisten, twee draglinemachinisten, twee man bij het vullen van de zakken, drie man voor het dichtnaaien en waarschijnlijk –zoals in die tijd nog gebruikelijk was– een opzichter.

 

 

Bij de Pluimpot

Een citaat uit [1]: “Van Wemeldinge werden de zakken met zolderbakken naar de Pluimpot vervoerd en daar aan de oost- en westzijde van de geul op de wal in depot gebracht. Bij de bouw van de afsluitkade werden de zakken vanuit de depots eveneens met behulp van plateauwagens over smalspoor naar de koppen van de aan weerszijden uitgebouwde kaden gereden en daar verwerkt. Overslag en verwerking van de zakken geschiedde op al deze punten met hulp van draglines, uitgerust met grijpers. Op de kaken van de grijpers waren halve buizen gelast om beschadiging van de zakken te voorkomen. ”

 

C. Kotvis nam deze foto op 17 juli 1957

(bron: Beeldbank Zeeland) →

 

Een dragline van Van Oord in Werkendam (kennelijk ingeschakeld als onderaannemer) lost de nabij Wemeldinge gevulde nylon zandzakken van een zolderschuit.  Ze worden geplaatst op een trein van plateauwagens op de vaste wal nabij de Pluimpot. Verderop is een tweede dragline met hetzelfde werk bezig.

 

De loc draagt wel een logo van Dirk Verstoep achterop, maar geen nummer.

Ook dit lijkt een Ruston & Hornsby te zijn.

 

ZeeuwseBibliotheekPluimpotAankomstZakken.jpg

Aan elke kant van het sluitgat staat een dragline op een zakkendam, die de per plateauwagens aangevoerde nylon zandzakken in het water deponeert. Efficiënt gaat het niet: omdat er maar één spoor is, wacht de loc tot alle wagens gelost zijn. De dragline is werkloos gedurende de periode dat de loc een trein met zandzakken haalt.

Aan de zijde van de fotograaf is loc D.V. 13 met het vervoer van de plateauwagens belast. Het is een Ruston & Hornsby.

 

 

Foto: Beeldarchief Rijkswaterstaat →

 

 

De dam van nylonzakken in de Pluimpot werd gedicht op 16 oktober 1957. Maar in de nacht van 22 op 23 oktober werd bij vliegende storm een gat van circa 50 meter geslagen. Op 13 november 1957 werd de Pluimpot definitief afgesloten. Op een foto daarvan is te zien dat het smalspoor op de zakkendam middels een wissel in twee sporen eindigt. Op die manier kon de dragline zandzakken van een juist gebrachte trein halen, terwijl de loc een volgende trein met zandzakken aan het halen was.

 

De nylon zakken zouden hergebruikt kunnen worden. De proef met de nylon zandzakken heeft echter geen navolging gevonden. Latere (en grotere) sluitgaten werden gedicht met caissons of een kabelbaan. Smalspoor speelde daar geen rol meer.

Pluimpot DV13.JPG

Locs

Alle locs op de foto’s waren van de aannemer Dirk Verstoep:

 

Dirk Verstoep nr.

Fabrikant

Fabrieksnummer

Type

Opmerkingen

D.V. 12

O & K

9028 (1938)

MD2

Ingezet in Wemeldinge; 700 mm spoorwijdte.

D.V. 13

R & H

?

?

Ingezet bij de Pluimpot

D.V. 15

R & H

?

?

Ingezet in Wemeldinge

niet te zien

R & H

?

?

Ingezet in Wemeldinge

geen

R & H

?

?

Ingezet bij de Pluimpot

 

 

 

 

 

Wagens

 

Een drietal platte wagens met nylon zandzakken staat op de dam van nylon zakken in de Pluimpot. Elke zandzak bevatte twee ton zand.

Foto: Beeldarchief Rijkswaterstaat→

 

Bij het vullen van de zandzakken nabij Wemeldinge werden onderstellen van kipwagens gebruikt, waarop een vloer en drie wanden getimmerd waren. Zie bijvoorbeeld hier.

 

platte wagens Pluimpot.jpg

 

Met dank aan:

Kees Plug en Gerard de Graaf

 

Bronnen:

[1]

"De afsluiting van de Pluimpot", Driemaandelijks bericht van de Deltawerken, februari 1958, pp. 20-30.

[2]

Lijst van vooroorlogse naar Nederland geleverde O&K locs, in het bezit van Gerard de Graaf.

 

{

aanvullingen op het boek ”Smalspoor in bedrijf”                 

Terug/verder naar:

                       

Nieuw                      Home                      Inhoud