Welkom Inhoud Inleiding Andere tractie Spoorwijdte Producenten Import & handel Eigenaars Materieel Links Contact ► Nieuw ◄ ► Zoeken ◄

Stoomtractie smalspoor

Stoomtractie normaalspoor

Motortractie smalspoor

Motortractie normaalspoor

Boeken

Aanvullingen

Tijdschriften

Raadsels

Loctypes

Raadsels betreffende motortractie op smalspoor (het meest recente raadsel staat boven)

Negende raadsel (opgelost)

↑ Deze fraaie en interessante foto verscheen in 2020 in de online krant De Schakel (editie Albrandswaard) bij een artikel over de eerste Duurzaamheidsweek in Barendrecht. Eén van de activiteiten in dit kader was de fietstocht “Groene Initiatieven Route” langs 10 duurzame en groene locaties in Barendrecht. Op de foto staat een HaWe elektro-lorrie met (verder naar achteren) een bijbehorende wagen. Naast het spoor ligt een pallet bij wijze van perron. Het kunststof zeildoek onder het spoor suggereert dat het spoor hier tijdelijk ligt. De fotolocatie zal één van de duurzame en groene locaties zijn, maar welke wordt niet in het artikel vermeld. Het artikel noemt wel een aantal van de deelnemende locaties (Agrofair, Landgoed Ziedewij, Amateurtuindersvereniging Barendrecht en Loods 38), maar niet allemaal. Vragen zijn: · Wie of wat is de eigenaar van de HaWe elektro-lorrie ? · Waar en door wie is de foto genomen ? Antwoord graag aan: henkkolkmanAhetnet.nl Vervang daarbij A door @; dit is een anti-spam maatregel. Thomas van der Velde loste het raadsel snel op: de elektro-lorrie is van het Natuurgoed Ziedewij. Op Facebook staan foto’s (waaronder bovenstaande) en toelichting. Volgens informatie van Natuurgoed Ziedewij betrof het een proefstukje. Dat lag op plastic folie om het gras tegen te houden. Het proefstukje is inmiddels weer opgebroken.

Achtste raadsel (bijna opgelost)

Martin Hilgers stuurde foto’s en waarnemingen van een smalspoor loc op een stuk spoor op een bedrijfsterrein bij Assendelft: Zeedijk, Assendelft, 30-08-2018, foto Martin Hilgers. Korte tijd later is de loc verplaatst van de zijkant naar de voorzijde van het gebouw → Op de voorzijde van de motorkap staat het logo Deutz Diesel. Toon Steenmeijer bleek de loc al op 27-02-2010 gefotografeerd te hebben [1]. De eigenaar had de loc van iemand in Zaandam gekocht en bleek ook nog een tweede loc te bezitten. Er zouden nog 2 lorries met zitplaatsen komen. De bedoeling was een plezierbaantje aan te leggen. Dat is kennelijk (nog) niet doorgegaan. Een bronzen plaatje in het machinistenhuis was in 2010 nog goed leesbaar. Dieselloc nr 23534 is volgens de Deutz leverlijst in 1939 nieuw geleverd aan Spoorijzer in Delft. Het type was OME 117 F, met een spoorwijdte van 600 mm.

← Zeedijk, Assendelft. Foto Toon Steenmeijer, 27-02-2010 Het motornummer 2100110 correspondeert met een Deutz A1L514 motor uit 1957. Dat verklaart dat de Assendelver Deutz OME 117 F het luchtinlaatfilter op de motorkap mist. Ook heeft de loc een machinistenhuis, wat bij de OME117F zelden voorkwam. Kortom: er zijn een machinistenhuis en een nieuwe dieselmotor geplaatst.

Een plaat op de buitenkant van het achterschot meldt “Werkspoor NV Amsterdam 1959”: ←Zeedijk, Assendelft. Foto Toon Steenmeijer, 27-02-2010 In het machinistenhuis is bovendien een logo met de verstrengelde letters W, S en A aangebracht. Uw webmaster dacht daarom dat Werkspoor de loc in 1959 gereviseerd had. Dat zou interessant zijn, want het was onbekend dat Werkspoor smalspoorlocs gereviseerd had.

Bij een rondvraag onder smalspoorliefhebbers verwees Gerard de Graaf naar Rein Korthof. Die zag de loc in 2002 inderdaad op een rommelig terrein in Zaandijk, tussen de Provinciale Weg en de spoorlijn Zaandam-Alkmaar: Zaandijk, 01-07-2002. Foto: Rein Korthof → De loc was behangen met fabrieksplaten, logo’s en andere attributen die er niet op thuis hoorden. Op de zijkant van de motorkap zat zelfs een plaat van Voith (fabrikant van hydrodynamische transmissies) terwijl de loc een mechanische transmissie heeft. De toenmalige eigenaar gebruikte de loc dus als uitstalkast voor zijn verzameling. Blijkbaar is vergeten om de Werkspoor bordjes weg te halen toen de loc verkocht werd.

Met andere woorden: de bordjes met Werkspoor Amsterdam hoorden waarschijnlijk niet op de loc en er mag niet uit worden afgeleid dat de loc door Werkspoor gereviseerd is. Met dit alles is de levensloop van de Deutz nog niet opgehelderd. Het is zeer waarschijnlijk dat de loc in of na 1959 door Spoorijzer (SIJ)gereviseerd is, want SIJ heeft enkele tientallen vooroorlogse Deutz smalspoorlocs van verschillende types met watergekoelde motoren uitgerust met nieuwe luchtgekoelde Deutz motoren. Het is wel wat vreemd dat de gebruikelijke SIJ plaat ontbreekt. De les is dat er rekening mee moet worden gehouden dat de informatie in of op een loc onjuist kan zijn. Het is bekend dat sommige verzamelaars wel eens fabrieksplaten, logo’s en dergelijke van locs ontvreemden; kennelijk voegen ze ook wel eens wat toe. Arnoud Bongaards (Decauville Spoorweg Museum) zag de loc – voordat die in Zaandijk verscheen – in 1999 bij de sloperij Verboon in Berkel, samen met de identieke loc Deutz 10835. Deze laatste is toen door het DSM gekocht. Onder de verf is nog het opschrift Spoorijzer op de motorkap te zien. Omdat Arnoud Bongaards zag dat de twee locs uiterlijk identiek waren ligt het voor de hand dat ook de raadselloc een loc uit het verhuurpark van Spoorijzer was. Het raadsel is hiermee bijna opgelost; de vraag blijft alleen of er na Spoorijzer en voor Verboon nog andere eigenaars geweest zijn. (met dank aan alle genoemde personen).

[1] Toon Steenmeijer, Een nieuwe smalspoorbaan – 2 in het tijdschrift De Buffer van het Industrieel Smalspoor Museum, nr. 110 (voorjaar 2010)

Zevende raadsel (opgelost)

Volgens Hans Furgler heeft de Zwitserse firma Tribelhorn/EFAG in 1926 een tweeassige acculoc met een spoorwijdte van 700 mm geleverd aan de houthandel G. Key in Nijmegen. Die was in de periode 1917–1963 gevestigd aan de Weurtseweg 113. Vragen waren: Wie weet iets over het smalspoor van houthandel G. Key in Nijmegen ? Wie heeft er beeldmateriaal van ? Die vragen zijn door Hans Furgler zelf beantwoord door de vondst van de volgende foto: Foto uit het Verkehrshaus Luzern, collectie Hans Furgler → Er zijn geen gegevens bij de foto, maar door vergelijk met een luchtfoto uit 1920 concludeert Hans Furgler dat de foto op het terrein van Key in Nijmegen is genomen. Het gaat dus om een zelfrijdende wagen.

Zesde raadsel

Erwin Voorhaar stuurde deze prentbriefkaart. De plaats en het jaartal zijn onbekend. In elk geval betreft het een fraai Hollands landschap, met excavateur en smalspoor. Henk Slijters en Jan van Weeghel berichtten dat het gaat om de voorraadbult bij een steenfabriek. De klei is in de winter uit de kleiput aangevoerd en ligt te “rotten”. Door voor het afgraven van de bult weer een excavateur te gebruiken, wordt de klei nog eens extra gemengd. De bult is kennelijk uitgedroogd en wordt van boven (door de man met tuinslang) en onder (met een slang op de driepoot) nat gemaakt. Waar stond deze steenfabriek ? Staat er een Spoorijzer Railtractor bij de excavateur ? Wie weet meer, bijvoorbeeld waar en/of wanneer deze foto gemaakt is ? Antwoord graag aan: henkkolkmanAhetnet.nl Vervang daarbij A door @; dit is een anti-spam maatregel.

Vijfde raadsel

De Stoomtrein Valkenburgse Meer heeft via Marktplaats van een opkoper in Dalfsen tien platte karren gekocht, die op 26 juni 2012 bij de SVM aankwamen. ← Deze foto is door Aalt van den Ham gemaakt, toen de karren nog in Dalfsen stonden. Niet alle tien karren zijn aan elkaar gelijk. Van twee wagens is de fabrikant bekend, namelijk 1x Spoorijzer en 1x DuCroBra; de andere wagens hebben aspotten van SKF. De spoorwijdte is 70 cm, maar alle wagens (behalve de DuCroBra) hadden oorspronkelijk een spoorwijdte van 75 cm. Hun wielen zijn teruggeperst naar 70 cm. Vooralsnog is niet duidelijk waar de wagens vandaan komen en waarvoor ze zijn gebruikt. Daar zou de SVM graag meer over te weten willen komen. Wie weet voor welk doel deze karren gebouwd zijn ? Antwoord graag aan: henkkolkmanAhetnet.nl Vervang daarbij A door @; dit is een anti-spam maatregel.

Vierde raadsel

Deze foto werd gestuurd door Freddie Ekkel en toont duidelijk een veenderij, met op de achtergrond een turfpers aangedreven door een locomobiel. Op de voorgrond is een opmerkelijk verschijning te zien in de vorm van een zelf geknutselde locomotief. Het rijden met de loc zal geen pretje zijn geweest, want het onderstel is ongeveerd. Er is namelijk gebruik gemaakt een (gelast ?) onderstel van een kipwagen of een andere wagen voor smalspoor. Daarop is de voorkant van een auto geplaatst; het voorste deel van het autoframe lijkt nog aanwezig. Om het gewicht van de automotor te compenseren (dus om te voorkomen dat de loc makkelijk met de neus naar beneden zou duiken) zijn aan de andere kant blokken beton geplaatst. Naast de machinist ligt de slinger. Martin Haywood wees op de loc in dit fragment uit de film “turfwinning jaren ‘30”. Het frame, de radstand en het ontwerp lijken sterk op de loc uit het raadsel. De motorkap is wel anders; misschien is er een andere motor geplaatst. De film komt uit het Drents Audio Visueel Archief (DAVA), een onderdeel van het Drents Archief en is opgenomen in Zuidoost Drenthe. Wie weet meer, bijvoorbeeld waar en/of wanneer deze foto en de gelinkte film gemaakt zijn en wat er van deze loc is geworden ? Antwoord graag aan: henkkolkmanAhetnet.nl Vervang daarbij A door @; dit is een anti-spam maatregel.

Derde raadsel (opgelost)

Hier stond een prentbriefkaart uit de verzameling van Erwin Voorhaar. Daarop staat een Du Croo & Brauns motorlorrie van de aannemer Dubbeldam uit Dordrecht, die ergens tussen 1920 en 1925 aan het werk is aan de Waalhaven Westzijde, ter hoogte van de Rondolaan (die thans Droogdokweg heet) in Rotterdam. De prentbriefkaart staat sinds de oplossing van het raadsel hier; zie ook de tekst zowel onder als boven de kaart.

Tweede raadsel (deels opgelost)

In het Stork archief bij het Historisch Centrum Overijssel in Zwolle bevindt zich een foto van een acculoc in een album met naar Nederlandsch Indië geleverde apparatuur voor suikerfabrieken. Op de fabrieksplaat op de voorzijde van de motorkap staat: Gebroeders Stork & Co, Afd. Hijschwerktuigen en Electr. Krachtoverbrenging, Hengelo 1907. Op 21 oktober 1915 schreef Gebr. Stork en Co’s Fabriek van Hijschwerktuigen aan de opzichter van het Hoogheemraadschap van de Hondsbossche en Duinen tot Petten: “Wij vernemen, dat U nog noodig hebt een locomotief geschikt om te ryden op een helling van 1 : 20 en voor lasten tot een maximum van 2000 kg. Het zal ons aangenaam zyn van U te vernemen, hoe U zich deze locomotief hebt voorgesteld en voor welke drijfkracht zy geschikt moet zijn, opdat wij met een passende offerte van dienst kunnen zijn. Inliggend zenden wij U een afbeelding van een indertyd door ons geleverde electrische locomotief, die nog steeds goed voldoet [1].” Die afbeelding zit niet meer bij de brief, maar het zal wel om de foto links gaan.

Met deze brief kan de vraag of Stork ooit wel zelf locomotieven heeft gebouwd bevestigend worden beantwoord. Anders was Stork door de mand gevallen als het Hoogheemraadschap naar het adres van de eigenaar van de loc gevraagd had. Ook blijkt dat Stork maar één loc heeft gebouwd. In de brief aan het Hoogheemraadschap is immers sprake van maar één loc; andere locs zouden zeker vermeld zijn. Hans Klomp wees op een advertentie in de NRC van 5 maart 1918, waarin de N.V. Groenlosche Stoomsteenfabriek (later voortgezet als FOW) te koop werd gezet. Een onderdeel van de advertentie was een elektrische locomotief. Uit het FOW archief blijkt echter dat het ging om een in 1913 door AEG geleverde locomotief voor een spoorwijdte van 900 mm. Dat is interessant gegeven, waarop nog zal worden teruggekomen.

Maar de vraag blijft:Waar is deze Stork loc ingezet en wat was de spoorwijdte ? Antwoord graag aan: henkkolkmanAhetnet.nl Vervang daarbij A door @; dit is een anti-spam maatregel.

Eerste raadsel (opgelost)

In Deurne stond al voor 1915 de steenfabriek Van Daal-Goossens. Volgens een referentielijst van Orenstein & Koppel in Amsterdam was er een loc van het type MDI. Het smalspoor was voor 1970 verdwenen. Op www.docudatadeurne.nl (alleen voor leden) is er het volgende over te vinden: “Lange tijd heeft er nog een spoorlijntje de Marijkeweg (nu Gerard Bildersstraat) gekruist, dat werd gebruikt om leem aan te voeren voor de steenfabriek. Het was een sport voor de toenmalige jeugd om zich op het laatste kipwagentje gratis te laten meevoeren. Dit tot grote woede van machinist Sjengske van Deursen die van zijn rijdende loc sprong om de kinderen weg te jagen. Hij moest dan weer hard lopen om op zijn locomotief te komen. Op de hoek van de Leemskuilen en de Marijkeweg lag een keerinrichting in het lijntje om de karretjes om te draaien. Dit was een grote schijf die draaide op grote stalen knikkers die bij de jongelui erg gewild waren om ermee te bolkeren. Als de jeugd weer eens had toegeslagen kon Sjengske zijn karretjes niet meer draaien.” De vraag is: was dit een wagonkipper of een draaischijf ? In het laatste geval: waar diende die draaischijf voor ? Tij Kools reageerde als volgt: “Voor zover ik me herinner kwamen de kipwagentjes met klei (leem) aan bij de steenoven, om vervolgens een voor een op de draaischijf te worden gerold waarna de schijf een slag draaide om vervolgens schuin omhoog (over een spoorlijntje) werden getrokken om daar omgekiept te worden in (wat ik aanneem) een maalinrichting voor verdere verwerking van de klei.”

Verwijzing

[1]

Archief van het Hoogheemraadschap van de Hondsbossche en Duinen tot Petten, Regionaal Archief Alkmaar, Archiefblok 86.2.009, inventarisnummer 205: Stukken betreffende de aankoop, opstelling en exploitatie van twee motorkranen langs het Noordhollands Kanaal, 1915-1921.

Terug/verder naar:

Nieuw Home Inhoud