Industriespoor

In 1919 werd de fabriek van Jos Kurstjens verplaatst naar de overgenomen fabrieken van Simons aan de Nassaustraat. In 1920 kwam daar de eerste ringoven en in 1927 de tweede. In 1965 werd de dakpannenfabriek geautomatiseerd, waarbij een tunneloven de twee ringovens verving.

JosKurstjensMuurtekst

JosKurstjensBord

↑ De fabriek bestaat nog steeds (foto’s 20 maart 2009) en heeft vele namen gehad: Jos Kustjens, JeKa (de afkorting van Jos Kurstjens), Koramic, Wienerberger en Janssen Dings →

Jos Kurstjens had van 1923 tot 1965 smalspoor; er was vanaf het begin motortractie. De lijn van Jos Kurstjens (okerbruin op de kaart) liep langs de Nassaustraat en de Weg naar Egypte en vervolgens door het Wandelbos naar de groeve de Onderste Molen in de gemeente Venlo. In een brief van 28 april 1965 stelde Jos Kurstjens dat het vervoer in maart 1965 is beëindigd en dat het in gemeentegrond aanwezige smalspoor zeer binnenkort uitgebroken zal worden. De groeve de Bovenste Molen (in de gemeente Venlo) is thans een natuurgebied.

De grote excavateur op de foto graaft rechts de deklaag van zand af en gooit die links neer. Links naast het breedspoor van deze zandexcavateur ligt smalspoor. Daarop staan kipwagens. De klei wordt afgegraven door twee kleine excavateurs. Het smalspoor kwam hier dus in de groeve. Dat verschilt met de situatie bij bijvoorbeeld Laumans, waarbij een veel grotere klei-excavateur de klei naar de begane grond bracht. De zandexcavateur van Kurstjens was gebouw door Mulder in Tegelen.

← Foto: verzameling Hay van Rhee

Er zijn de volgende locs van Jos Kurstjens bekend:

bron:

* O&K 2058 (circa 1923)

foto-album van dhr. van Rhee

volgens Polderspoor 1-2007 stonden er in de jaren 1950 twee van die locs buiten dienst.

* Deutz 8547 (1929) type 15/17MLH228F, 600 mm dieselloc

* Deutz 11546 (1933) type MLH332F, 6.2 ton, 600 mm dieselloc

* Deutz ….. (193.) type OMZ dieselloc

* Ruston & Hornsby 30DL dieselloc

* Ruston & Hornsby 40DL dieselloc

Deutz archief

foto-album van dhr. van Rhee

Het gemotoriseerde railvervoer bij Kurstjens werd in 1923 begonnen en is in 1965 gestaakt.

Orenstein & Koppel benzinelocs

↑

↓

In de verzameling van dhr. Hay van Rhee bevinden zich foto’s van Orenstein & Koppel benzinelocs bij Kurstjens. De bovenste foto is in 1948 gemaakt. Op de zijwand van de cabine staat schuin Montania. Uit de motorkap ontwijkt stoom van de “thermische syfonkoeling”.

Het gaat om het O&K Montania Lx type.

Voor- en achteras zijn verbonden

door een koppelstang; onder de cabine zit een blinde as. In de zijwand van de motorkap zitten schuifdeuren waarop “Orenstein & Koppel Amsterdam” staat. Door het openen van een schuifdeur kan een slinger op een vliegwiel worden gezet en kan Jan Wasser de motor starten onder toezicht van Gerrit Wasser (met hamer) en machinist Jeu Schell. Tussen de heren Wasser is het fabrieksnummer 2058 te zien. Dat komt niet voor in de O&K fabriekslijst, maar moet omstreeks 1923 gebouwd zijn. Volgens dhr. Hay van Rhee stonden er in de jaren 1950 twee van deze locs bij Kurstjens buiten dienst.

Deutz locs

Machinist Sjaak Reinders op een Deutz loc. Het type stemt overeen met de MLH228, dus het zou bovengenoemde Deutz 8547 met bouwjaar 1929 kunnen zijn. De koppelstang ziet er ongewoon grof uit. Op de achterwand zit een lantaarnijzer.

Onder de Deutz fabrieksplaat staat n.v. J.K. (Jos Kurstjens) № 1. Dat is opmerkelijk, wat er zijn geen andere foto’s bekend waarop de locs van Kurstjens een nummer dragen. Omdat deze Deutz nummer 1 is, waren beide O&K’s waarschijnlijk al afgevoerd toen deze foto genomen werd.

← Foto: verzameling van dhr. Hay van Rhee

In de beide besproken Deutz types 15/17MLH228F (boven) en MLH332F (onder) staat de F voor Feldbahn en H voor Hochdruck, met andere woorden een dieselmotor. De ML motoren waren motoren met één liggende cilinder. Daarom waren ze voorzien van grote vliegwielen, die deels (onderste foto) onder de motorkap uitstaken. Van de cijfers achter de H betekent het eerste de tweede, respectievelijk derde verbeterde uitvoering. De 28 respectievelijk 32 geven de slaglengte van de zuiger in centimeter. Het vermogen van de locs was – afhankelijk van de gebruikte brandstof - 15 tot 17 respectievelijk 24 tot 28 pk. Het verschil in vermogen verklaart dat de MLH228 met de hand aangeslingerd werd, terwijl de MLH332 op lucht gestart werd. Beide loctypes hadden twee versnellingen, voor 3½ en 8 km/uur.

Machinist Gerrit Wasser is met een Deutz dieselloc en een beladen kleitrein op weg van de groeve “De Bovenste Molen” in Venlo naar de fabriek in Tegelen.

De loc lijkt op de vorige, maar heeft geen koppelstangen, de regengoot loopt verder door, ed. Het uiterlijk stemt overeen met het bovengenoemde Deutz MLH332F type van fabrieksnummer 11546 met bouwjaar 1933. De cilinder bovenop de motorkap wordt tijdens bedrijf gevuld met uitlaatgassen. Daar kan dan een volgende keer mee gestart worden.

← Foto: verzameling van dhr. Hay van Rhee

Machinist Wiel Vanmaris staat bij een Deutz van het vooroorlogse type OMZ117F. De Z slaat op twee (Zwei) staande cilinders. Het vermogen was 24 pk. Ook dit type werd op lucht gestart. De luchtfles staat vertikaal in de cabine en niet goed te zien omdat de machinist er zijn jas over heeft gehangen. Voor de voorwielen en achter de achterwielen hangen ballastblokken. Boven de buffer is een lantaarnijzer gemonteerd.

Deutz heeft tientallen locs van dit type aan importeur Spoorijzer geleverd, maar het is niet bekend welke daarvan aan Kurstjens is geleverd.

← Foto: verzameling van dhr. Hay van Rhee

Ruston & Hornsby locs

Kurstjens had drie Rustons. Fabrieksnummers (en dus bouwjaren) zijn niet bekend.

Personeel van de dakpannenfabriek NV Jos Kurstjens poseert voor, in en op een Ruston 30DL dieselloc. Links de poort van de smidse en op de achtergrond de arbeidershuisjes aan de Nassaustraat. →

Foto en tekst: verzameling van dhr. Hay van Rhee →

Machinist Hans Gartener is met een Ruston 30DL op weg van de kleistortplaats bij de “Dam” (de spoordijk van het NS raccordement) aan de Nassaustraat naar de malerij aan het andere eind van genoemde straat.

← Foto en tekst: verzameling van dhr. Hay van Rhee

Deze loc verliet het fabrieksterrein dus niet. Tegen de achterwand is een schop te zien. Dat is vaker het geval bij Tegelse locs. De bedoeling was dat na een ontsporing de uit kipkarren gevallen klei weer in de herspoorde kipkarren kon worden geschept.

De biesjes in het schilderwerk van de loc op de vorige foto zijn op deze loc niet te zien.

Van de Tegelse fabrieken had Kurstjens de langste lijn. Bovendien was na verloop van tijd de groeve van Kurstjens de enige waar het smalspoor nog in de groeve kwam en de volle wagens dus een helling opgetrokken werden. Kurstjens had daarom ook een zware Ruston, namelijk van het type 40 DL of 48DL. In het wandelpark lag een kort zijspoortje. De loc haalde eerst zes wagens uit de groeve, zette die op het zijspoor en haalde dan de volgende zes.

Hier poseert machinist Gerrit Janssen; er bestaat een soortgelijke foto met remmer Jos Hermans.

Foto: verzameling van dhr. Hay van Rhee→

Met dank aan:

dhr. Hay van Rhee, Tegelen

Bronnen:

Zie hier.

{

aanvullingen op het boek ”Smalspoor in bedrijf”

Terug/verder naar:

Tegelse fabrieken met 600 mm spoorwijdte Canoy & Herfkens (900 mm spoorwijdte)

Nieuw Home Inhoud