Welkom Inhoud Inleiding Andere tractie Spoorwijdte Producenten Import & handel Eigenaars Materieel Links Contact ► Nieuw ◄ ► Zoeken ◄	Stoomtractie smalspoor				Stoomtractie normaalspoor			Motortractie smalspoor			Motortractie normaalspoor
	Motorrailkranen
	Algemeen
	Bij motorrailkranen is de primaire krachtbron een:
	a	elektromotor(en) De elektriciteit wordt toegevoerd via een kabel. Hierop slaan de eerste twee foto’s van deze webpagina.
	b	benzine- of dieselmotor
	Ook wat betreft de transmissie zijn er verschillende mogelijkheden:
	1	Mechanisch: de motor – van type a) of b) - drijft een centrale as aan, waarop de verschillende functies mechanisch kunnen worden aangekoppeld. Bij stoomrailkranen was doorgaans ook zo’n centrale as aanwezig, dus het ontwerp van een stoomrailkraan was eenvoudig aan te passen. Hoogovens heeft acht railkranen van dit type gehad, van de Amerikaanse fabrikanten Brown Hoist, Ohio en American Hoist & Derrick. Twee ervan waren al voor de Tweede Wereldoorlog aangeschaft en de rest kwam uit Amerikaanse legerdumps. Zie ook dit tijdschriftartikel.
	2	Elektrisch: de verschillende functies worden door verschillende elektromotoren verzorgd (alleen in combinatie met b)). De verbrandingsmotor drijft die een generator aan die de elektriciteit voor de verschillende elektromotoren opwekt. Anders dan bij een dieselelektrische loc hebben de verschillende elektromotoren van een dieselelektrische railkraan doorgaans niet allemaal hetzelfde vermogen.
	3	Hydraulisch: toen dit in zwang kwam voor bijvoorbeeld draglines, werden er nauwelijks of geen spoorrailkranen meer gebouwd.
	In het onderstaande zijn de motorrailkranen niet op deze manier ingedeeld, maar gerangschikt naar fabrikaat.
	Stork Hijsch								Stork Hijsch werd in 1898 opgericht als afdeling van Stork in Hengelo. De volledige naam was afdeling Hijschwerktuigen en Electrische Krachtoverbrenging. Men beperkte zich inderdaad niet tot hijskranen, getuige de acculoc elders op deze website. Stork Hijsch verhuisde in 1932 naar een leegstaande fabriek (ex Gonnerman) aan de oostkant van het Spaarne in Haarlem. Ook verhuisde een deel van de werf Conrad naar dit terrein. In 1941 werd de "Werf Conrad" geliquideerd en overgedragen aan Stork Hijsch. De naam werd toen Conrad Stork. Er is geen leverlijst, maar het Noord-Hollands Archief in Haarlem bezit tientallen foto-albums van de firma, die deels nog terug gaan naar de tijd in Hengelo [1]. Helaas zijn de bijschriften zeer summier. Op de foto’s vindt men onder andere liften, traversen en kolentips en natuurlijk allerlei soorten hijskranen. Stork Hijsch/Conrad Stork bouwde railkranen, die op stoom, met een verbrandingsmotor of elektrisch werkten. Van dit laatste is de foto [1] hiernaast een voorbeeld: ← Op de voorgrond ligt een kabel die met de kraan verbonden is. Bij hogere vergroting is een zekeringenkast te zien. De kraan is met normaal stoot-en trekwerk uitgerust. De omschrijving luidt slechts: “Verrijdbare grijperkraan Oranje Nassau Mijnen”. Omdat de achtergrond op Haarlem wijst en op de loods nog geen Conrad Stork staat, zal de foto tussen 1932 en 1942 genomen zijn
	Hoogovens railkraan 19 werkte met een magneet met “broodjes” ruwijzer. De giek was vast, maar uit de foto [3] blijkt dat de magneet met een draad richting cabine kon worden getrokken. Dat geeft hetzelfde effect als het verstellen van de giek → De aandrijving was benzine-elektrisch, maar de elektriciteit voor de magneet werd met een kabel uit het houten bouwsel op de voorgrond betrokken. Er lijkt geen opwindmechanisme voor die kabel te zijn. Omdat de kraan vanwege de magneet toch al extern van elektriciteit voorzien werd, wekt het geen verwondering dat op den duur de benzinemotor en generator verwijderd zijn. De kraan staat op Amerikaanse draaistellen, net als de Brown Hoist stoomrailkranen van Hoogovens. Stork Hijsch heeft ook een stoomrailkraan met magneet aan Hoogovens geleverd.
						← Het hefvermogen Hoogovens railkraan 19 was 3,5 ton. Dat zal het maximale gewicht aan ruwijzer geweest zijn. Daarbij zal het gewicht van de magneet nog zijn gekomen. Hoogovens railkraan 19 is in 1928 onder Stork Hijsch fabrieksnummer 1083 gebouwd. De fabrieksplaten van Stork-Hijsch waren soms op de giek aangebracht en soms op het huis. De nummers betroffen niet alleen railkranen, maar ook andere hijskranen en waarschijnlijk ook de door Stork Hijsch gebouwde wagonkippers, traversen (rolbruggen), liften, etc.
										Op het terrein van Hoogovens werd in 1938 Van Leer’s Walsbedrijven in gebruik genomen. Het was een groot bedrijf, met circa 1000 werknemers. In 1941 moest de jood van Leer zijn bedrijf afstaan aan Hoogovens, die het Walserij Oost noemde. Van Leer kreeg overigens een vrijgeleide. De uit te walsen staalblokken werden per spoor uit de Martinstaalfabriek van Hoogovens aangevoerd. Een relatief eenvoudige en lichte tweeassige dieselelektrische railkraan – met normaals stoot- en trekwerk - plaatste de blokken op een transportinrichting (onder de luifel onder het woord walsbedrijven op de foto uit [1]). De kraan was in 1947 nog aanwezig [2], maar had geen Hoogovens nummer. Van Leer had ook een eigen locomotor.
	Dezelfde kraan zien we op de voorpagina van het Polytechnisch Tijdschrift 11/12 van april 1946 → Deze railkraan had de Tweede Wereldoorlog overleefd en was weer in bedrijf [2]. Over de werkplek – “walswerk” – wordt nogal vaag gedaan. Ook zou men een dergelijk germanisme zo kort na de oorlog niet verwachten in plaats van het Nederlandse walserij. Hoewel er binnen in het blad verder niets over de railkraan staat, is het voorblad kennelijk bedoeld als advertentie voor Stork Hijsch. Blijkbaar had Stork Hijsch sinds 1938 geen spoorrailkraan meer geleverd, want anders had men wel een foto van een meer recente levering geplaatst. De paginagrote advertentie heeft geen succes gehad. Na de Tweede Wereldoorlog zijn in Nederland enkele tientallen motorrailkranen in gebruik genomen, maar voor zover bekend heeft Stork Hijsch/Conrad Stork geen enkele spoorrailkraan meer geleverd. De firma was ook niet – zoals Coles en Nelcon– actief op het gebied van andersoortige mobiele kranen. Foto: collectie Toon Steenmeijer →
	Andere fabrikanten De Engelse Coles spoorrailkranen kwamen in Nederland zo veel voor dat daar een aparte webpagina aan is gewijd. Ook zijn er webpagina’s van de Nederlandse fabrikanten Nellen (Nelcon) en Codum. Bij deze drie fabrikanten gaat het steeds om dieselelektrische railkranen. De NS huissloperij Gebr. Koek in Mijdrecht bouwde voor eigen gebruik twee merkwaardige dieselelektrische railkranen op basis van NS 500-en. Opmerkelijk zijn ook de producten van De Weger Machinefabriek Gouda (WMG railkranen) De Haarlemse fabrikant Figee leverde verschillende soorten railkranen.
	Met dank aan:		Toon Steenmeijer
	Bronnnen		[1] [2] [3] [4]	Noord-Hollands Archief; toegangsnummer 3914 (Conrad Stork), inventarisnummers 304 t/m 338. Documentatie in het Hoogovens Museum in Velsen. Stork Foto-Album A272 in het Historisch Centrum Overijssel in Zwolle “Rollend Materieel Railvervoer”, boekwerkje uitgegeven door Hoogovens in of voor 1986.
			{	voorgaande pagina Andere tractie Stoomrailkranen Handrailkranen
	Terug/verder naar:			tijdschriftartikel (17 Mb) over railkranen
				Nieuw Home Inhoud