Welkom Inhoud Inleiding Andere tractie Spoorwijdte Producenten Import & handel Eigenaars Materieel Links Contact ► Nieuw ◄ ► Zoeken ◄

Stoomtractie smalspoor

Stoomtractie normaalspoor

Motortractie smalspoor

Motortractie normaalspoor

Coles railkranen

De Engelse firma Coles was een bekende naam op het gebied van mobiele kranen. Na de Tweede Wereldoorlog importeerde Van Kranenburg (What’s in a name ?) in Rotterdam honderden dieselelektrische Coles kranen [1]. Een bepaald type was er doorgaans in drie uitvoeringen, namelijk: - zelfrijdend als spoorrailkraan voor normaalspoor, - zelfrijdend op luchtbanden, - gemonteerd op een vrachtauto. De zelfrijdende railkranen werden geleverd als tweeasser en met twee tweeassige draaistellen.

Tweeassers

↑ Op deze foto uit het Geheugen van Nederland is van alles te zien, zoals (uiterst rechts op de achtergrond) een stoomrailkraan. Het gaat hier om de twee Coles tweeassers (de naam Coles staat op de top van de giek). De voorste is bemand. De onderstellen zijn voorzien van houten (en dus niet verende) bufferblokken en trekhaken met kettingen. Beide railkranen zijn in 1956 gebouwd en zijn van het onderstaande type R 1210 (waarbij R voor rail staat). In 1987 waren beide kranen nog aanwezig [2].

← Het Coles model R1210 ofwel “Pericles” uit 1954. Het gaat om een “cantilever (= hefboom)” type. Dat wil zeggen: de giek is een (ongelijkarmige) hefboom. Omdat het draaipunt boven de cabine ligt, wordt het uitzicht van de machinist niet door de giek belemmerd. De maten zijn in inches. Het hefvermogen was 10 ton bij de minimale vlucht (hoogste stand van de giek). Bron tekening: [3]

Andere tweeassige Coles railkranen zijn geleverd aan [1]:

-

Stork in 1950. Het ging om het type 85545. Ook deze railkraan was volgens [2] in 1987 nog aanwezig.

-

De aannemer Visser & Co in Rotterdam in 1962. Het ging om het type Aeneas uit 1955 met een hefvermogen van 10 ton. Dit type leek sterk op het al genoemde type Pericles.

Coles railkranen op tweeassige draaistellen Onderstaand artikel [4] uit de collectie van Toon Steenmeijer geeft informatie over het in 1958 gelanceerde type “Samson”:

← Foto: Hoogovens Hoogovens kocht in 1960 vier en in 1962 nog eens twee dieselelektrische railkranen van dit Coles type Samson. In Hoogovens gegevens staat als gewicht 117 ton [5]. Dat grotere gewicht ten opzichte van de boven genoemde toch al hoge 84 ton wordt kennelijk bereikt door aan de langsliggers hangende ballastbakken achter de buffers. Die ontbreken op de foto in het bovenstaande artikel. Het hefvermogen wordt begrensd doordat een railkraan zichzelf omtrekt bij een te grote last. Uiteraard is het huis verzwaard aan de andere kant als waar de giek zit, maar hiermee kan men niet te ver gaan omdat het gewicht in onbelaste toestand dan te ongelijkmatig verdeeld is. Bij Hoogovens is een asbelasting van 45 ton toegestaan, dus dan is het logisch de onderwagen te ballasten. De Coles railkranen kregen de nummers 1-01 t/m 1-06 (later Z 1-01 t/m Z 1-06) waarbij het eerste cijfer 1 verwarring moet voorkomen met de Hoogovens stoomrailkranen 1-6.

De Coles railkranen werden gebruikt om wagons te laden en lossen, voor spooronderhoud en voor ad-hoc klussen zoals hersporen en – zoals op de foto – het verplaatsen van een keet. Het werk verdween al snel; zo bleek hersporen ook met een shovel te kunnen. Die was bovendien sneller ter plekke.

Bij Hoogovens rangeerden de railkranen wel met te laden of te lossen wagens, maar ze reden niet zelf naar een andere werkplek. Dat werd te gevaarlijk gevonden vanwege enkele hellingen. Hier vervoert Cockerill dieselhydraulische loc C4-74 de slakkenpanwagen 10005 plus een Coles railkraan (waarvan geen nummer is te zien). ← Foto: Hoogovens De Samson railkranen van Hoogovens hadden:

-

de standaard boom (= giek = kraanarm) ter lengte van 15,2 meter.

-

een 150 pk Caterpillar dieselmotor, dus niet de in het bovenstaande artikel genoemde 100 pk dieselmotor.

-

Er waren vier elektromotoren van 30 pk voor rijden. De elektromotoren voor hijsen, toppen en zwenken waren 60, 20 en 20 pk.

↓ Op den duur bleef de Coles kraan Z1-01 als enige railkraan bij Hoogovens over ↓

↑ Toon Steenmeijer maakte deze foto op 7 april 1978. Links is de 2^de Rijksbinnenhaven te zien en op de achtergrond onder andere de gasleiding tussen Hoogovens en de PEN centrale. Coles railkraan Z1-01 werd af en toe gebruikt om de onder de gasleiding zichtbare plezierjachten in en uit het water te hijsen. Tussen de railkraan en de het aanhangertje lag toen nog het verbindingsspoor met de rest van het Hoogovens railnet.

Later werd die spoorverbinding verbroken, dus het lot van de laatste Coles railkraan leek bezegeld. Er deed zich echter uiteindelijk een verheugende ontwikkeling voor: op 10 en 11 mei 2011 werd de railkraan naar station Velserbosch van de CSY (Corus Stoom Ymuiden) gebracht. De hobbybladen lijkt dit te zijn ontgaan. ← Eerst werd de Coles kraan – compleet met draaistellen en ballastblokken – door een enorme collega van de firma Mammoet over een hek (zie foto) en op een platformwagen getild. Die reed vervolgens naar de 3^de Rijksbinnenhaven, waar de Z1-01 weer in het spoor werd gezet. Foto: Corus Stoom Ymuiden (CSY)

Vandaar ging het naar station Velserbosch. De railkraan werd via een schutwagen getrokken door de sik Bennie (ex-NS 316). Achterop liep de ex-Hoogovens GE loc 995. In station Velserbosch staat de railkraan op een spoor met quasi-statische opjecten, zoals de slakkenpanwagen 11229 en dieselloc Japie. De Coles railkraan is niet alleen rolbaar, maar volgens de CSY ook bedrijfsvaardig. ← Foto: Corus Stoom Ymuiden (CSY)

Voordat wordt overgegaan tot de vierassige Coles railkraan van Stork in Hengelo nog wat maten en hefvermogens en opmerkingen met betrekking tot de Coles Samson railkranen van Hoogovens. ← in deze schets uit [5] betekent: mub: met uitschuifbalken (stempels) zub: zonder uitschuifbalken (stempels). De 1-01 t/m 1-04 konden werken met magneet, grijper en hijsblok. De 1-05 en 1-06 konden geen grijperwerk doen. De Samsons van Hoogovens werden oorspronkelijk op alle assen aangedreven. Dat is door Hoogovens teruggebracht tot aandrijving op de buitenste assen. Hoogovens kocht in 1967 nog twee dieselelektrische railkranen op draaistellen van de Amerikaanse fabrikant Ohio. Ze kregen de nummers 1-10 en 1-11. De nummers 1-07 t/m 1-09 zijn nooit gebruikt. Waarschijnlijk werd voor de Ohio kranen met een volgend tiental begonnen om duidelijk aan te geven dat dit andere kranen waren. Met 86 ton waren ze duidelijk lichter dan de Coles Samson railkranen.

Afgezien van de zes “Samson” railkranen van Hoogovens had ook Stork in Hengelo – naast drie tweeassige Coles railkranen en een Codum railkraan op draaistellen – een Coles railkraan op draaistellen. Deze was niet van het type Samson, maar van het type Ranger Loco. Dit type werd tussen 1960 en 1965 gebouwd. De verschillen tussen de Coles types Ranger Loco, Samson = R5010 en ook het in 1950 geïntroduceerde en niet naar Nederland geleverde type Gladiator = R3010 zijn niet duidelijk: ze hadden alle drie draaistellen en (ongestempeld) een hefvermogen van 25 ton. Blijkens de foto is de Ranger Loco van Stork niet voorzien van extra ballast in de onderwagen. Het spoor bij Stork was ook niet berekend op extra grote asbelastingen. Anders dan bij Hoogovens reden de Coles kranen van Stork wel op eigen kracht van de ene naar de andere werkplek. Ook werd met de te laden of te lossen wagens gerangeerd. De Ranger Loco werd in 1964 als laatste Stork railkraan aangeschaft en was als laatste railkraan in elk geval in 1987 nog bij Stork aanwezig. Met het verdwijnen van de ketelbouw uit Nederland verdween ook het railbedrijf van Stork. De railkraan staat hier op het spoor naar de Stork haven aan het Twentekanaal. Zoals op de foto te zien is, liep dat spoor toen dwars door een woonwijk. Daarbij werden ook enkele straten gekruist. Maar in 1942 liep dat spoor nog door de weilanden, zie hier. Foto Pierre de Greeuw →

Met dank aan:

Wytze Wijbenga (Corus Stoom IJmuiden), Toon Steenmeijer en Pierre de Greeuw.

Opmerkingen

-

De voormalige firma Electrorail had een Coles railkraan op vijf assen. Het onderstel was waarschijnlijk geen Coles constructie.

-

Er zijn mogelijk nog meer Coles railkranen naar Nederland geleverd. De leverlijst [1] vermeldt bijvoorbeeld een railkraan voor Wynmalen & Hausmann in Rotterdam. Dat was een handelsfirma. Het is onbekend of deze railkraan geëxporteerd is.

Bronnen

[1]

Lijst van door Coles naar Nederland geleverde railkranen, beschikbaar gesteld door Coles Groves.

[2]

H. de Jong, “Het railvervoer bij Stork in Hengelo”, Op de Rails 1987-11, p. 330.

[3]

Coles Cranes Official Models

[4]

“Een nieuwe diesel-elektrische mobiele railkraan”, Polytechnisch Tijdschrift B, 3 juli 1958, p. 502.

[5]

Hoogovens document “Rollend Materieel Railvervoer”, zonder datum (maar in elk geval van voor 1986).

{

voorgaande pagina Motorrailkranen Stoomrailkranen Handrailkranen

Terug/verder naar:

tijdschriftartikel (17 Mb) over railkranen

Nieuw Home Inhoud