Welkom Inhoud Inleiding Andere tractie Spoorwijdte Producenten Import & handel Eigenaars Materieel Links Contact ► Nieuw ◄ ► Zoeken ◄	Stoomtractie smalspoor				Stoomtractie normaalspoor			Motortractie smalspoor		Motortractie normaalspoor
	Boeken		Aanvullingen			Tijdschriften		Raadsels	Loctypes		Modellen
	Sloperij Gebroeders Koek in Mijdrecht (geplaatst 08-12-2016; gewijzigd 27-04-2017 en 24-06-2017)
	Inleiding Van Marius van Rijn werden vier foto’s van een bijzondere railkraan ontvangen. De datum en de de locatie waren niet bekend. Twee van die foto’s staan hieronder.
	De railkraan Het onderstel van de railkraan heeft drie assen. Gebruikelijk is dat een motorrailkraan twee assen dan wel draaistellen heeft. Bijzonder voor een motorrailkraan is ook dat de drie assen via koppelstangen verbonden zijn. Na enige beeldbewerking bleek nog een derde bijzonderheid: op de middelste as is een groot tandwiel gemonteerd. Dat vormt een paar met een er boven geplaatst kleiner tandwiel. De omgeving wijst niet direct naar een bepaalde locatie (op de andere foto’s is dat ook niet het geval).
								← Op de foto hiernaast is de hele kraan – ook de zeer lange kraanarm – te zien. De kraan staat er al even, want er groeien struikjes omheen (zie ook opmerking a). Belangrijker is dat op het ballastblok in reliëf Priestman valt te lezen. Priestman was een Britse fabrikant van onder andere draglines, hijskranen, etc. Priestman fuseerde in 1972 met het eveneens Britse Coles. Daarna werd het snel duidelijk: de combinatie van zoektermen “Priestman” en “railkraan” leidde op internet meteen naar [1] en [2] en daarmee naar de sloperij Gebr. Koek in Mijdrecht. Die had tot 1986 een spooraansluiting met twee kopsporen op het emplacement van het voormalige station Mijdrecht. Er is geen twijfel: de bruine loods op de bovenste foto is terug te vinden op foto’s in [1] en [2] en links op de foto hiernaast is een stukje van station Mijdrecht te zien. Uit [1] bl;ijkt dat Koek inderdaad twee rupskranen tot railkraan heeft omgebouwd door ze op het onderstel van een ex-NS 500 te plaatsen. De twee waren niet gelijk: de ene was inderdaad van het fabrikaat Priestman, maar de andere was gebouwd door het Amerikaanse Lorain. De Lorain kraan is niet op de foto’s te zien. De middelste assen van beide NS 500 onderstellen waren door Koek voorzien van grote tandwielen. De daarin grijpende kleine tandwielen waren van de oorspronkelijke rupsaandrijving. De bediening bleef dus na de ombouw tot railkraan gewoon hetzelfde. De railkraan werd gebruikt voor rangeerwerk met sloopmaterieel, het lichten van sloopbakken van hun draaistellen, het verplaatsen van materialen (onder andere met een elektromagneet), etc.
	De Priestman is in december 1982 in Mijdrecht gearriveerd en vrijwel meteen van een rups onderstel op een aangepast spooronderstel van een gesloopte ex NS DER 500 geplaatst [3], als opvolger van de hieronder nog te bespreken railkraan. In die periode zijn er geen 500-en gesloopt in Mijdrecht, maar wél bij de Hoofdwerkplaats Tilburg (al dan niet door Koek): in april 1982 werden de 522, 535 en 539 in Tilburg gesloopt, gevolgd door de 527 in juni van dat jaar [3]. Eén van de vier genoemde locs zal het onderstel voor de Priestman geleverd hebben.
	Andere railkranen Voor de Priestman heeft Koek andere railkranen in bedrijf gehad. De directe voorgangster van de Priestman was gebaseerd op een Lorain rupskraan. Omstreeks 1973/1974 heeft Koek die gekocht van de e Amsterdamse Ballast Mij. (het tegenwoordige Ballast Nedam). In de tweede helft van de jaren '70 (tussen 1977 en 1980) is om onbekende reden het gehele (nog blauw/grijze kraanhuis) vervangen door een ander (geel) kraanhuis, afkomstig van een identieke Lorain kraan. Het oude verwijderde blauw/grijze kraanhuis heeft nog jaren, zelfs tot na de sluiting van de lijn naar Uithoorn, op het terrein achter de bruine loods langs de hoofdlijn gestaan [3]. In de eerste maanden van 1974 heeft Koek acht 700-en gesloopt (8 stuks). Eén ervan zal het onderstel voor de Lorain geleverd hebben.
	In [4] staat een foto van een andere railkraan bij Koek. Een citaat: “In eigen beheer is een Prisma dragline van zijn rups-onderstel gelicht en op een drieassig onderstel van een locomotief gezet….Een grote elektromagneet werd door een op de kraan geplaatst aggregaat gevoed. Na het opbreken van de lijn naar Nieuwersluis is de kraan weer op rupsen gezet”. Foto uit [4]. Het is de Lorain met aan de haak enkele bakken van een Mat'46 Paralympics stel. In [4] wordt gesproken over een Prisma dragline; zie opmerking b). De foto is eind 1980 genomen in opdracht van Nico Koek, voor een foto-album dat hij aan zijn werknemers cadeau deed [3] → Opvallend is de elektromagneet. Niet al het schroot zal magnetisch zijn geweest. Hoogovens railkranen verwerkten ooit broodjes ruwijzer met een magneet.
	Toen de Priestman in januari 1983 in gebruik werd genomen, werd de Lorain buiten dienst gesteld op het uiterste einde van één van de twee in beton gestorte sloopsporen op het Mijdrechtse emplacement.
	Het einde Toen de Haarlemmermeerlijn in mei 1986 gesloten werd stopte ook de aanvoer van sloopmaterieel per spoor en was de Priestman min of meer overbodig. Toen de laatste rijtuigbakken in de zomer van 1986 gesloopt waren werd de Priestman achter de al ruim drie jaar afgevoerde Lorain geparkeerd. In 1993 stonden ze nog steeds op dezelfde plaats, de Lorrain al 10 jaar [3]. Rond 1998 zijn beide railkranen verdwenen. De Lorain is waarschijnlijk gesloopt. De Priestman is naar sloperij Treffers in Haarlem gegaan. Volgens sommige berichten is de Priestman eerst weer op zijn oorspronkelijke rupsonderstel gezet. Ondertussen was de Haarlemmerlijn in de zomer van 1987 opgebroken, maar de in beton gestorte sporen van Koek zijn tot de sanering van emplacement Mijdrecht in 2002 blijven liggen [3].
	Opmerkingen	a)		De twee bovenste foto’s (van de Priestman) zijn omstreeks 1998 genomen, omdat de railkraan toen werkeloos naast de bruine loods stond [3].
		b)		Prisma zat in de buurt van Gennep/Siebengewald. Het bedrijf(je) is begonnen met het aanpassen van Ford tractoren voor de agrarische sector, onder andere door het verhogen van tractoren voor het bespuiten van jonge boompjes op kwekerijen. Door vraag uit de agrarische sector is Prisma begonnen met het ombouwen van ex U.S. en RAF legerkranen. In de circa 20 jaar van het bestaan heeft Prisma mogelijk een 50 tal kranen aangepast [6]. Nog een citaat uit [4]: “Rond 1982 heeft men een tweede, snellere spoorkraan gebouwd. Op een extra verzwaard drieassig loconderstel is een van zijn rupsen gelichte Prisma-kraan geplaatst”. Dat slaat op de Priestman. Prisma is dus aan de beide hier besproken railkranen van Koek (de Lorain en de Priestman) te pas gekomen.
		c)		De NS locs van de series 500 en 600 hadden elektromotoren die de buitenste assen aandreven. Die motoren zullen een onnodig hoog vermogen hebben gehad voor gebruik in de motorrailkranen.
	Met dank aan:	Joris Lange, Marcel Lauwers en Marius van Rijn.
	Bronnnen:	[1]		Marcel Drent (= Marcel Lauwers) bouwde een indrukwekkend model van het emplacement Mijdrecht met de sloperij van Koek. Zie dit “draadje” op Beneluxspoor.
		[2]		NS-huissloper Koek
		[3]		Informatie van Marcel Lauwers.
		[4]		Dolf Heibloem, De Haarlemmermeerspoorlijnen in Railhobby Special Raccordementen, 2001.
		[5]		Railwiki
		[6]		Informatie van Joris Lange, die ruim 3 jaar vertegenwoordiger bij Prisma is geweest.
		{		Aanvullingen Eigenaren Motorrailkranen
	Terug/verder naar
				Nieuw Home Inhoud