Welkom Inhoud Inleiding Andere tractie Spoorwijdte Producenten Import & handel Eigenaars Materieel Links Contact ► Nieuw ◄ ► Zoeken ◄	Stoomtractie smalspoor				Stoomtractie normaalspoor		Motortractie smalspoor				Motortractie normaalspoor
	Codum railkranen Laatst gewijzigd: 16-02-2017
	Inleiding Codum bestond van 1947 tot 1964 en was achtereenvolgens op verschillende Rotterdamse adressen gevestigd, het laatst in het Groothandelsgebouw [1]. Codum hield zich bezig met: “in- en verkoop van industriële, mineralen en agrarische producten”. Codum bouwde zelf geen railkranen, maar liet ze onder de eigen merknaam bouwen. Hieronder worden eerst de twee bekende railkranen behandeld; daarna volgt een paragraaf over Codum.
	Codum railkraan voor Stork
	Het personeelsblad van Stork van 8 mei 1954 [2] geeft al een voorbeschouwing: “Er is een nieuwe dieselkraan besteld, die over ongeveer anderhalve maand op onze terreinen zal rijden. Ze heeft een hefvermogen van 12 ton en een eigen gewicht van 50 ton. Evenals de dieselkraan die reeds op het fabrieksterrein rijdt, zal ze geel worden geschilderd. Het is de bedoeling dat de stoomkranen mettertijd verdwijnen”.
	Vervolgens wordt onder de kop “Nieuwe kraan voor ons bedrijf” op 26 juni 1954 gemeld [2]: “Op de foto hiernaast is de nieuwe dieselelektrische kraan afgebeeld (die foto is te slecht om hier te reproduceren) die vorige week in de Storkhaven (de eigen haven aan het Twentekanaal) is aangekomen. Deze kraan heeft een eigen gewicht van 25 ton (vergelijk met de 50 ton van 8 mei) en kan 12 ton hijsen op 4 meter uit het draaipunt en 4 ton op 10 meter. Ze is uitgerust met een dieselmotor van 50 pk die direct gekoppeld is met een generator welke stroom levert voor de volgende electromotoren: een hijsmotor van 19 pk, een zwenkmotor van 5 pk, een topmotor van 19 pk en een rijmotor van 25 pk. De onderwagen is voorzien van twee draaistellen met bogies. Elk draaistel is tweeassig. De kraan is vervaardigd door de NV Nederlandse Staalindustrie te Rotterdam. Ze is van het fabrieksterrein aan de Keilehaven op eigen kracht naar de IJsselhaven gereden. Daar heeft de drijvende bok Arend de kraan opgehesen en in het ruim van De Onderneming van de Twentse schipper Lubbers geladen. …Na aankomst is de kraan door twee kranen van de hijsinstallatie bij de Storkhaven uit het schip getakeld en op de rails gezet. Zij is nu reeds enige tijd in bedrijf. Zoals we in de fabriekbode van 8 mei reeds melden zal de nieuwe diesel-elektrische kraan mettertijd een stoomkraan vervangen”. Hier kan nog aan worden toegevoegd dat volgens andere bronnen de asvolgorde A1 - 1A was. Opvallend is dat de Fabrieksbode als fabrikant niet Codum noemt, maar de NV Nederlandse Staalindustrie te Rotterdam. Hierop wordt nog terug gekomen. Later werd er een nieuwe hefmagneet voor de Codum-kraan gekocht, ten behoeve van het lossen van schroot en gietbroodjes voor de eigen gieterij van Stork. Die gieterij ging in 1979 dicht. De Codum railkraan ging over naar Stork Ketels [3], stond in elk geval in 1985 buiten dienst en is tussen 1987 en 1988 verdwenen.
										← en ↑ De foto’s zijn genomen op bij Stork op 4 oktober 1985. Opvallende kenmerken zijn: -De onderwagen is zeer kort; de draaistellen staan dicht bij elkaar. - De giek is geen vakwerkconstructie, maar een koker. Het voordeel daarvan lijkt niet zo duidelijk. Het is dus niet mogelijk de giek met een tussenstuk te verlengen. De kabels voor het hijsen bevinden zich binnen in de giek. - De beweging van de giek vindt plaats via een loodrecht op de giek geplaatst kort dwarsstuk.
	Codum railkraan voor NS
	Er is nog een tweede Codum railkraan bekend, namelijk bij de NS Stapelplaats in Crailoo: In [4] wordt vermeld dat het om NS 480 gaat, met als bouwjaar 1955 en een hefvermogen van (slechts) 2 ton (dit zou een drukfout kunnen zijn: de Codum railkraan van Stork had immers een hefvermogen van 12 ton, waarvan mogelijk de 1 is weg gevallen). Het Utrechts Archief heeft enkele interessante in Crailoo genomen foto’s:
	↑ Deze foto dateert uit 1956 (klik voor een grotere foto). De kraan lijkt sterk op de Codum kraan van Stork en heeft ook een kokervormige giek, maar deze is – anders dan bij Stork – geknikt zodat grote stukken gehesen kunnen worden zonder dat de bovenwagen wordt geraakt.								↑ Deze foto dateert uit 1972. Klik hier voor een grotere foto. De Codum kraan staat links. De rechter railkraan is waarschijnlijk de Nelson NS 480 uit 1960[4].
	Onder de kop “Crailoo krijgt Nellenkraan” wordt in 1976 [5] gezegd “De Nellenkraan gaat de uit 1954 daterende Codumkraan vervangen, die technisch helemaal is versleten. Kortom: de Codum kraan in Crailoo is in 1954 of 1955 gebouwd en is in 1976 vervangen. Bij grotere vergrotingen valt bij beide Codum railkranen (bij Stork en in Crailoo) op dat luiken in het kraanhuis voorzien zijn van handgrepen in de vorm van ronde “gaten”. Dat is ook bij Nellen kranen het geval. Dat zal waarschijnlijk betekenen dat de kranen (deels) door dezelfde fabriek gebouwd zijn. Dat zou dan de Nederlandse Staalindustrie in Rotterdam zijn.
	Andere mobiele Codum kranen
								← De Telegraaf 22-02-1962 De Rotterdamse firma Mageon bood onder de kop Mobiele kranen onder andere deze gebruikte Codum aan. Zo zijn er nog enkele advertenties.
	Meer over Codum
	In het Handelsregister [1] is onder andere het volgende te vinden: Op 1 december 1947 werd opgericht COmbined DUtch Manufacturers “Codum”, in- en verkoopagenten in industriële, mineralen en agrarische producten. Vennoten waren Juda Neeter en Maarten Johannes van Vliet. Codum hield kantoor bij Juda Neeter thuis (Vijverlaan 9 in Rotterdam). Al op 26 augustus 1948 trad Juda Neeter uit. Maarten Johannes van Vliet zette de zaak onder dezelfde naam voor eigen rekening voort vanuit zijn huisadres (Mathenesserlaan 394 in Rotterdam). Korte tijd later – op 1 oktober 1948 - werd Codum een CV (commanditaire vennootschap) met als beherend vennoot M.J. van Vliet. De vennoten hebben tezamen f 4.000 ingebracht. Met ingang van 17 oktober 1949 werd het adres Coolsingel 79, vierde verdieping. De CV werd op 21 october 1950 ontbonden en werd ingebracht in “Codum” NV (de betekenis COmbined DUtch Manufacturers verviel hierbij). Doel was (nog steeds) in- en verkoop van industriële, mineralen en agrarische producten in de meest uitgebreide zin, alsmede het deelnemen in of het voeren van de directie van andere vennootschappen of ondernemingen, een gelijk of aanverwant doel beogende. Directeur was de al vaker genoemde Maarten Johannes van Vliet. Er waren drie commissarissen, waaronder Prof. Dr. Folkert de Roos, (een bekende econoom en hoogleraar aan de Vrije Universiteit) en ene Zacharias van Vliet. Procuratiehouder was een derde van Vliet, namelijk Willem. Behalve genoemde vijf heren is de NV mede opgericht door mevrouw Catharina Annetta van Geel, weduwe van Bastiaan Gerritse. Het kapitaal van de NV was veel groter dan dat van de CV, er was namelijk f 50.000 gestort. In de loop der tijd vonden mutaties plaats. Zo was er van 23 november 1953 tot 7 juli 1955 een tweede directeur, geheten Hendrikus Solleveld. Met ingang van 13 aug 1960 is het kantooradres gewijzigd in Stationsplein 45, Rotterdam 4 (Groothandelsgebouw, ingang A.5), maar met ingang van 1 februari 1964 was het kantooradres weer het huisadres van Maarten Johannes van Vliet. Die berichtte op 10 november 1964 vanuit Dahran in Saoedie Arabië aan de Kamer van Koophandel dat sinds juni 1963 tijdelijk geen bedrijf meer werd uitgeoefend. Dat is de laatste aantekening in het Handelsregister. Tegenwoordig bestaat er in Rotterdam weer een firma Codum, maar dat is een projectontwikkelaar, die niets met het oude Codum van doen heeft. Over Codum is verder weinig te vinden. In elk geval zijn er ook tractoren onder die naam gebouwd [6]. Veel zullen het er niet geweest zijn, want in boeken over tractoren is er niets over te vinden. Een dieselelektrische railkraan bestaat hoofdzakelijk uit een mechanisch deel (dat kennelijk door de Nederlandse Staal Industrie NSI werd geleverd), maar ook een elektrisch deel en een dieselmotor. Eventueel kan het ontwerp van nog weer een ander bedrijf komen. De naam COmbined DUtch Manufacturers suggereert dat het om een samenwerkingsverband van verschillende Nederlandse bedrijven gaat. Men zou nu kunnen denken dat verschillende Nederlandse fabrikanten in of met Codum samen werkten. Dat blijkt ook zo te zijn:
						← Het Vrije Volk 31-07-1951. De Tijd vermeldt nog dat het koeltechnische deel door Grasso in Den Bosch verzorgd werd. ↓ Het Vrije Volk 26-08-1953 ↓ Het Vrije Volk 18-03-1953
	Opmerkingen:	-	Dhr. C. Kok ( Nelcon) verklaarde indertijd dat de dieselelektrische Nelson railkranen (en de mobiele kranen) van Nellen gebaseerd waren op het Codum ontwerp. Gezien in de tijd lijkt dat twijfelachtig: het hoogtepunt van de Codum activiteiten lijkt in de periode 1950 – 1955 te liggen; de oudst bekende Nellen dieselelektrische railkranen dateren uit 1952. Of de techniek van de dieselelektrische aandrijving dezelfde is, valt moeilijk te beoordelen, maar het zou best kunnen. Mechanisch wijken de Codum en Nellen kranen echter behoorlijk van elkaar af.
	Conclusies:	a)	Er zijn twee soortgelijke Codum railkranen bekend. Ze zijn in 1954 gebouwd. Ze reden op draaistellen en hadden een giek in de vorm van een koker.
		b)	Codum was een Technisch Handelsbureau, dat met verschillende Nederlandse industrieën samenwerkte op verschillende gebieden zoals koelhuizen, tractoren en verschillende soorten hijskranen.
		c)	Codum bouwde de railkranen dus niet zelf. In elk geval was de Nederlandse Staalindustrie in Rotterdam de bouwer van (het mechanisch deel van) de Codum railkranen.
		d)	De rol van Codum kan passief geweest zijn (de NSI is met een ontwerp naar Codum gestapt) of juist actief (Codum heeft ergens het ontwerp gekocht en is daarmee de Nederlandse industrie langs gegaan).
	Met dank aan:	Remco Verloop.
	Bronnen:	[1]	KvK Rotterdam / Handelsregister 1921-1970, berustend bij het Nationaal Archief.
		[2]	Stork personeelsblad Fabrieksbode, 26 juni 1954.
		[3]	H. de Jong, “Het railvervoer bij Stork te Hengelo”, Op de Rails 1987-11.
		[4]	Bladzijden Ic en III uit het NS boek "Nummering Hef- en transportwerktuigen" uit 1966 (uit de collectie van Hans Nahon).
		[5]	NS personeelsblad De Koppeling, 3 december 1976.
		[6]	Het Museum Historische Landbouwtechniek in Wageningen heeft (had ?) een folder van een Codum tractor. Het museum is gesloten, maar deze website is nog in de lucht.
		{		voorgaande pagina Motorrailkranen Stoomrailkranen Handrailkranen
	Terug/verder naar:			tijdschriftartikel (17 Mb) over railkranen
				Nieuw Home Inhoud