Welkom Inhoud Inleiding Andere tractie Spoorwijdte Producenten Import & handel Eigenaars Materieel Links Contact ► Nieuw ◄ ► Zoeken ◄	Stoomtractie smalspoor						Stoomtractie normaalspoor	Motortractie smalspoor	Motortractie normaalspoor
	Links naar bedrijven met industrieel smalspoor gerangschikt per land laatst gewijzigd: 14-04-2024
	Nederland: grofkeramische industrie
	De grofkeramische industrie (baksteen, dakpannen, gresbuizen, etc.) had veel smalspoor. Sinds 8 mei 2009 toont http://www.encyclopedie-grofkeramiek.nl waar de fabrieken lagen en wat hun geschiedenis is. Aan deze encyclopedie wordt nog steeds gewerkt. Klik voor de steenfabriek De Panoven in Zevenaar in 2008. Klik voor kaarten met fabriekssporen in de Gelderse Poort. Het TV programma Andere Tijden van 30 december 1910 bestaat uit filmfragmenten uit 1922. Na 7½ minuut ziet men een steenfabriek met ringoven langs een rivier. Een stoomloc trekt een lange trein kipkarren die door twee (!) excavateurs wordt beladen. Paardentractie zorgt voor het vervoer van de vormelingen naar de baan om te drogen en naar de oven en van de gebakken stenen naar een schip. Na 18 minuten is het lossen van houten kipkarren te zien. Het Leemtreintje gaat over het smalspoor van de steenfabriek “De Brekeld” (Baan & ten Hove) in Rijssen. Er bestaat een website over de steenfabriek Malburgen. Zoek bijvoorbeeld op locomotieven, kleitrein of op Piet Arnts. In het laatste geval volgt een video met vanaf 2’13” een Deutz A4L514, vanaf 2’32” een O&K RL2, vanaf 7’42” een Deutz OME117F en vanaf 8’02” paardentractie. In de website over de steenfabriek Nuance in Afferden zijn naar beneden scrollend onder de kop Foto’s Kleiwarenfabriek Nuance aan te klikken foto’s te zien van drie 700 mm locs: een dieselloc zonder cabine waarin componenten van verschillende O&K types verwerkt zijn, een O&K RL2 dieselloc en de stoomloc Maffei 3576 (1912). Klik voor de steenfabrieken De Rietschoof en De Rijswaard in Nederhemert. Er kan doorgeklikt worden naar een aardige foto van een Henschel stoomloc met kipkarrentrein. De informatie (dat de stoomloc nu eigendom van het Autotron in Rosmalen en op dit themapark voorzien is van een dieselmotor) is niet helemaal actueel, want deze loc ging daarna naar het Decauville Spoorweg Museum in de Harskamp. Ook kwam de eerste stoomloc niet in 1916, want de Rietschoof had volgens het boek van Hans de Herder de volgende locs: Evrard, van Duyl & de Kruyff te Rotterdam (1882) van 1903 tot 1906; O&K 913 (1902) van 1906 tot na 1925; Henschel 21767 (1930; dit is de bewuste loc) en ook nog Henschel 20863 (1927) van 1947 tot ?
	Dit prachtige ingekleurde filmfragment uit 1924 over de kalkzandsteenfabriek Roelfsema in Hoogersmilde begint al goed met de Jung stoomloc die kipkarren met zand de fabriek induwt, maar er is (veel) meer. Hier staat een filmpje van de Jung 9563 (1940) met 8 kipkarren van de Twentsche Kalkzandsteenfabriek bij de grens van Losser en Oldenzaal.
	De beeldbank van het Regionaal Archief Tilburg heeft enkele prachtige foto’s van smalspoorlocs van steenfabrieken
	-		Een Ruhrtaler loc van de steenfabriek Claesen. De foto is in 1922 genomen. Een foto van een Deutz uit 1916 van dezelfde fabriek J.C. Claesen staat op de webpagina over het type CXIV (tweede foto van boven). Deze foto met nummer 039575 is anno 2020 niet meer via internet te vinden.
	-		Een trein met een Ruhrthaler loc bij de steenfabriek Stevens in Tilburg in 1925. Ook is te zien hoe de kipkarren bij de fabriek omhoog getrokken worden.
	Nederland: Mijnen en bruinkoolgroeves De website De Mijnstreek heeft uitgebreide webpagina’s over vier bruinkoolfirma’s in de Mijnstreek. Daarbuiten lag de bruinkoolgroeve Leemhorst in Tegelen. De website Gluckauf bevat onder andere informatie en vele goede foto’s van de bruinkoolgroeve Carisborg en van ondergrondse paardentractie.
	Nederland: militair smalspoor
	◙			De Stelling Amsterdam met o.a. de elektrische loc uit 1896 van Fort aan de Nekkerweg.
	◙			Artillerie Inrichtingen in Zaandam: zoek in de Foto’s op smalspoor. Zie ook hier.
	◙			Het Bunkermuseum Schlei op Schiermonnikoog heeft een tentoonstelling over Het Treintje in de Tweede Wereldoorlog. Klik hier voor een beschrijving van een boek over dit onderwerp. Een foto van de kade van de veerpont Dokkum - Schiermonnikoog met daarop een smalspoor stoomloc staat op de beeldbank over de Tweede Wereldoorlog.
	◙			Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog: smalspoor op Terschelling.
	Nederland: landaanwinning en dijkherstel
	Peter de Lange tipt “Roestige rails op de kwelder” over landaanwinning in Groningen en Friesland. Van daaruit wordt ook gelinkt naar de films “Van Waddenzand tot Vruchtbaar Land” (met onder andere vanaf 22’ twee vooroorlogse Deutz diesellocs) en “Dei Nait Wil Dieken Mout Wieken” (met O&K materieel). Kees Plug vulde dit aan met een film uit 1954 waarin Prins Bernhard en een aantal op strobalen gezeten genodigden een rit per smalspoor nabij Ferwerd maken. In de beeldbank van de Provincie Zuid Holland staat een kleurenfilm over het herstel van dijken in de Hoeksche Waard na de watersnood van 1953. Ongeveer van minuut 5 t/m 8 en 9 t/m 11 zijn stoom- en diesellocjes en twee soorten kipkarren te zien.
	Nederland: overige bedrijven met smalspoor
	Spoorkees geeft een boeiend en fraai geïllustreerd verslag van het Decauville Spoorweg Museum in het Museumpark in de Harskamp voordat dit uit het deze locatie moest verdwijnen. Op deze website komen de mergelgroeven in en om Maastricht ter sprake. Deze film toont vanaf circa 25:30 unieke beelden van het smalspoor in deze groeven. Klik op de link voor een fraaie foto van een trein met loc 121 van het DrinkWaterLeidingbedrijf in Rotterdam (fotoserie 2, zesde rij van boven). Deze loc van het O&K type MD2 is de huidige Loc 6 van de Stoomtrein Katwijk Leiden (met dank aan Ben van Wevering).
	Op Historie KZM is veel te zien van de Kempensche Zink Maatschappij ((→ Budelco → Nyrstar) in Budel. Klik op de knoppen:
	-	Ondersteuning (en vervolgens Spoorwegnet) voor foto’s en verhalen
	-	Fotogalerie (en vervolgens Ondersteuning en Rollend Materieel) voor nog meer foto’s.
	http://www.beeldbankgroningen.nl geeft met de zoekterm “smalspoor” fraaie foto’s met paardentractie, onder andere van het afgraven van wierden of terpen (in Westeremden in 1905 en De Boterbloem in Rasquert in 1929) en van de bouw van de Oosterparkwijk in Groningen in 1924.
	Op Maastricht Keramiekstad kan na aanklikken van “zoek” als trefwoord worden ingevuld: SHCL_178_000001. Te zien zijn dan de fabrieken van Petrus Regout (later De Sphinx) nabij het Bassin in Maastricht in 1865, met rechts onderin een hellingbaan met stoomlier uit 1849. Na klikken tot de grootste vergroting is bereikt en volgen van het smalspoor is op het fabriekterrein heel veel smalspoor met paardentractie te zien.
	De film Gas uit 1931 vertoont vanaf 3’30” interessante beelden van de Groningse kolentrams. In Grand Café & Restaurant De Oude Gasfabriek (sinds medio 2019 Florentin) hangen foto’s uit de tijd van de gasfabriek. Zie deze webpagina voor meer informatie. Klik op smalspoor bij eendenhouderij of daar (te vergelijken met de webpagina over eendenhouderij op deze website). Er zijn nog vele andere interessante foto’s in deze photostream van Rick Mulder.
	Sterksel Nu heeft een pagina over het smalspoor. Zie ook de Heerlijkheid Sterksel op deze website.
	Deze Engelse webpagina toont Nederlands industriespoor in en voor 1969, met onder andere stoom en de pont met kleitrein van steenfabriek de Steenwaard (firma Duys) bij Wageningen.
	De uitgebreide website van Nico Spilt bevat een deel met Nederlands industriespoor, met onder andere foto’s stoomtractie op smalspoor bij de Efteling en dieseltractie op smalspoor bij veenderijen.
	Voor een fraaie foto van twee Whitcomb locs in Drenthe en nog meer: klik op de link en vul smalspoor als zoekterm in. Deze foto wordt niet gevonden met de zoekterm smalspoor, waarschijnlijk omdat als trefwoord in het bijschrift smalspoorlocomotief vermeld staat. Vul dus smalspoorlocomotief - of Dirk Verstoep - als zoekterm in de link hierboven (de beeldbank van het Drents Archief) in om een grotere foto met bijschrift te vinden →
	Op de beeldbank van het Regionaal Archief Tilburg staat een foto van een onbekende tractorloc.
	Klik voor het Lorrelijntje van het Ronde Huis in Nunspeet.
	België De kalkgroeve van Lixhe had bijzondere Deutz locs en bijzondere wagens. Aan de kipbakken was van een uitstekend wieltje bevestigd. Bij de losinstallatie liep dit wieltje over een schuin geplaatste balk omhoog, zodat de bak tijdens het rijden kipte. Op een film uit 1995 rijden Diema’s van de steenbakkerij Scheerders van Kerchove's Verenigde Fabrieken in St. Niklaas.
	Duitsland Feld- und Waldbahn Riedlhütte e.V besteedt op een bijzondere manier aandacht aan de historie van het smalspoor namelijk niet door terugblikken, maar via stukken uit boeken en tijdschriften uit de bloeiperiode van het smalspoor. “Silence of the Tides” is een documentaire over de Wadden van regisseur Pieter-Rim de Kroon. Klik voor de rit van een postbode over de 9 km lange 900 mm spoorlijn van Dagebüll naar de “Halligen” Oland en Langeness. Klik voor een uitgebreide website over industriespoor in Zuid Duitsland (smal- en normaalspoor). Op een film uit 2012 rijden op het slecht liggende 900 mm smalspoor van ExxonMobil in het Rühlermoor onder andere ketelwagens op draaistellen en een turftrein met dubbeltractie.
	Frankrijk Deze link handelt over de Wereldtentoonstelling van 1889 in Parijs. Er komen onder andere interessante stoomloctypes aan bod, zoals de Mallets op het Decauville spoor en de Péchot-Bourdon dubbelloc. Een prachtige video op YouTube over Tacot Des Lacs (een Franse smalspoormuseumlijn) toont onder andere het opstoken en rijden van een 1C Alco stoomloc en het starten van een Baldwin benzineloc, beiden uit de Eerste Wereldoorlog. Militaire 60 cm smalspoorwegen in Frankrijk gedurende de Eerste Wereldoorlog zijn te zien in: · een serie van 30 foto’s · een boeiende film met bijvoorbeeld Péchot-Bourdon dubbellocs, Crochat benzine-elektrische locs, een aantal paarden achter elkaar voor de trein en spoorweggeschut (op smalspoor !). Op “jaagpaden” langs Franse kanalen werd Electrische tractie met bovenleiding gebruikt.
	Groot Brittannië Deze Engelse link leidt vooral naar diverse types Ruston & Hornsby locs, zowel voor smal- als normaalspoor.
	Luxemburg De volgende link leidt naar mijnspoorwegen, ook in Wallonië en andere grensgebieden. Klik bijvoorbeeld op het kaartje van Luxemburg en dan op Mine Cars. Er verschijnt dan een hele reeks mijnwagens, maar ook kipkarren. Er zijn verschillende andere mogelijkheden: onderin de linker kolom staat bijvoorbeeld Museums + Monuments, Narrow Gauge (= smalspoor) en Decauville Railways. Oostenrijk Websites over: · de Oostenrijkse locomotieffabriek Gebus, compleet met leverlijst. · de Oostenrijkse locomotieffabriek Jenbach, compleet met leverlijst. Op die lijst staan ook 6 naar Nederland geleverde smalspoorlocs; de klanten worden niet genoemd: 1 x Jenbach Pony, 10 pk, 600 mm spoorwijdte in 1954. 1 x JW20 van 20 pk, 700 mm spoorwijdte in 1953. 2 x JW20 van 20 pk, 610 mm spoorwijdte in 1965. 2 x JW50 van 50 pk, 700 mm spoorwijdte in 1956. · Industriespoor in Oostenrijk Indonesië Een prachtige, door Ton Pruissen gedigitaliseerde bedrijfsfilm van de Steenkolen Maatschappij Parapattan uit de periode 1932-1939.
	Suriname Klik voor een boeiende Surinaamse link. Zie ook hier en daar.
	Zwitserland Hier is een bijzondere. moderne en pas in 2008 afgeschafte vorm van industrieel smalspoor te zien: treinen van bakkipwagens met aan het ene eind een dieselloc en aan de andere kant een stuurstandwagen.
	Diverse landen De naam Narrow gauge & on30 betekent eigenlijk schaal O in de modelbouw en is zodanig dat smalspoormodellen op HO rails kunnen rijden. Maar de link gaat nauwelijks over modelbouw maar linkt naar een groot aantal smalspoorbanen. Alleen al in Nederland bijvoorbeeld de Amsteltrein in het Amsterdamse Amstelpark, de Gelderse Smalspoor Stichting, het Rijssens Leemspoor, het Industrieel Smalspoor in Erica, de RTM en de Stoomtrein Katwijk Leiden.
	Met dank aan:				Arnoud Bongaards, Rick Mulder en Pierre de Greeuw.
					{	Nieuw Home Inhoud
	Terug/verder naar:					Nieuwe links
						Links informatiebronnen Links materieel Links industriële normaalspoorbedrijven