|
►
Nieuw ◄ ► Zoeken ◄ |
||||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
||||||||||||
|
Rottenkraftwagen KLv 50/51 geplaatst: 24 mei 2018 |
||||||||||||
|
Inleidimg Weg en Werken van de Deutsche Bundesbahn (DB) liet tussen 1955 en 1964 door diverse fabrikanten honderden “Rottenkraftwagen” (Rotte = ploeg en Kraftwagen = vrachtwagen) bouwen van de series KLv 50 en KLv 51 (zie opmerking a). DB bezat ook series van zowel oudere als nieuwere modellen [1]. De reden om juist aandacht te besteden aan de KLv 50/51 is dat twee van deze merkwaardige voertuigen na hun DB tijd actief zijn geweest bij Nederlandse spooraannemers. Eén daarvan is nog aanwezig en sinds 2017 weer actief bij de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik. |
||||||||||||
|
Tekening |
||||||||||||
|
|
||||||||||||
|
↑ Van Railbouw verkregen blad met
gegevens ↑ Maten ontbreken, maar kunnen worden
afgeleid uit het gegeven dat de wielbasis 3700 mm bedraagt. |
||||||||||||
|
Technische gegevens |
||||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
||||||||||||
|
↑ Van Railbouw verkregen blad met gegevens ↑ De als fabrikant genoemde firma Cemafer heeft
geen enkele KLv 50/51gebouwd [1] maar trad op als
tussenpersoon bij de verkoop van dit voertuig aan Railbouw. Het gewicht van 6
ton wordt mede bereikt doordat op diverse plaatsen in het frame
ballastblokken zijn aangebracht. Uithouders zijn alleen aan de achterkant
aanwezig. |
||||||||||||
|
De serie KLv 50 was aanvankelijk niet voorzien van een hijskraan. De serie KLv 51 was wel voorzien van een hijskraan; er waren vier types kraan mogelijk. Later zijn vele KLv 50’s alsnog van een kraan (en uithouders) voorzien en zijn daardoor alsnog terecht gekomen in de serie KLv 51. |
||||||||||||
|
De cabine biedt alleen (en niet al te ruim) plaats aan de bestuurder. Hij heeft - net als in een auto - drie voetpedalen. Anders dan in een auto zit de bestuurder dwars op het spoor. Hij bereikt de cabine via een deur ter linkerzijde. Toen het bovenstuk tijdens de renovatie bij de SHM van de ex-Railbouw Rottenkraftwagen
was verwijderd, was de indeling van de cabine goed te zien. Achter de stoel
is de deuropening zichtbaar en ervoor het bedieningspaneel. Direct links
daarvan bevindt zich de snelheidsmeter en eronder zijn twee van de drie
pedalen te zien. Museumstoomtram Hoorn-Medemblik, 18-02-2017
→ |
|
|||||||||||
|
|
← Een detail
van de snelheidsmeter. Daarop is te zien dat de afgelegde afstand slechts18.235
kilometer is. Museumstoomtram Hoorn-Medemblik,
18-02-2017.
↑ Fabrieksplaat van de originele
dieselmotor. Museumstoomtram Hoorn-Medemblik,
2015-06-07 De F4L514 viercilinder Deutz dieselmotor (van 72 pk bij 2000 toeren) drijft via een versnellingsbak (met vier versnellingen), een omkeerbak en cardanassen beide assen aan. De Rottenkraftwagen mag dan op een vrachtwagen lijken, maar vanwege de omkeerbak zijn er niet alleen vier versnellingen vooruit, maar ook achteruit. De maximum snelheid is 50 km/uur en dat is dus zowel voor- als achteruit. Daarom zit de bestuurder dwars: zo heeft hij een redelijk zicht naar voren en naar achteren (al wordt het zicht naar achteren door de kraan beperkt). |
|||||||||||
|
Met het rempedaal worden – net als in een ouderwetse auto – hydraulisch vier trommelremmen bekrachtigd. Door het gebruik van veel gebruikte auto-onderdelen konden de kosten van aanschaf en onderhoud van de Rottenkraftwagen laag gehouden worden. Trommelremmen ziet men zelden bij railvoertuigen. Het gaat hier om de originele wielstellen met de originele trommelremmen. Museumstoomtram Hoorn-Medemblik,14-06-2016 → Tijdens de renovatie bij de SHM zijn de bouten losgenomen en zijn de trommelremmen op de assen in de richting van het midden van de as verschoven, onder andere om penetrant inspectie op scheurvorming van de wielen mogelijk te maken. Bij de montage zijn de remleidingen vernieuwd, zoals blijkt uit de frisse kleur van de koperen pijp. Zoals hier onder zal blijken, werden de wagens anders beremd, namelijk met luchtdruk. |
|
|||||||||||
|
Wagens |
||||||||||||
|
|
||||||||||||
|
↑ De
Railbouw Rottenkraftwagen met één wagen bij de aanleg van de Flevolijn in de
Keverdijkse Polder bij Weesp, 19-04-1986 ↑ Op deze foto
zijn de twee cardanassen van de Klv 51, de trekstang en de luchtreservoirs
van de KLv 51 en de wagen goed te zien. De
luchtslangen zijn echter niet
doorgekoppeld. |
||||||||||||
|
De KLv 50/51 kunnen speciaal voor dat doel gebouwde lage en lichte wagens van het type KLa 01 meevoeren (zie ook opmerking b). Het koppelen (van de wagens onderling en aan de KLv 50/51) gebeurt met trekstangen. De (alleen aan de voorzijde van de KLv 50/51aangebrachte) buffers dienen alleen ter bescherming. Er is geen trekhaak. Als er een gewone goederenwagen meegenomen moest worden, gebeurde dat met een trekstang. |
||||||||||||
|
Het beremmen van meegevoerde wagens gebeurt met luchtdruk. Daartoe zijn de KLv 50/51 en wagens met luchtslangen gekoppeld en van luchtreservoirs voorzien. De luchtdruk voor het remmen van de wagens en de fluit wordt geleverd door een kleine, op de motor gemonteerde compressor. De KLv 50/51 heeft geen remkraan; de bediening van de luchtdrukremmen is gekoppeld aan het rempedaal. Voor op de (ruil)motor zit een kleine compressor (met daarop een gele
poelie). Museumstoomtram Hoorn-Medemblik, 18-02-2017
→ Volgens een bijdrage op het forum Historische Bahn van Drehscheibe on Line kon er maar 2 x achter elkaar gefloten worden. Bij een derde keer werd de luchtdruk vaak zo laag dat de remmen aansloegen …… |
|
|||||||||||
|
|
|
|||||||||||
|
Strukton Dankzij foto’s staat vast dat spooraannemer Strukton een Klv 51 heeft gehad (zie ook opmerking c). De levensloop is onbekend
[1]. Remise van de sneltram in Nieuwegein, 15-10-1978. Foto Pierre de Greeuw→ Deze KLv51 was voorzien van een set bijbehorende wagens en was uitgerust met een mechanische Robel kraan. De plaatsing van de kraan direct achter de cabine lijkt ongunstig, omdat zo het bereik van de kraan beperkt wordt. Bij de Rottenkraftwagen van Railbouw (zie hieronder) was de kraan achterop geplaatst. Remise van de sneltram in Nieuwegein,
1979-04-04, foto J.A. Bonthuis .↓ |
|
|||||||||||
|
|
||||||||||||
|
Rotterdam Oosterflank 08-05-1981; foto Ernst Worrell → Oosterflank is de naam van een wijk en van een sneltramhalte. De Klv51 draagt bij de achteras een bord met de naam Strukton. Voorop de motorkap staat “Motormuis”. De kraan en laadbak zijn verwijderd (als het tenminste om dezelfde KLv51 gaat). Het voertuig wordt als trekkracht gebruikt (getuige de rechts zichtbare trekstang die schuin staat en dus met een normaalspoorwagen is verbonden). Daarom is er ballast opgestapeld. Juist daarboven is (bij grotere vergroting) te zien dat het draagvermogen 8000 kg is. Het eigen gewicht is 6000 kg. Het gewicht (en daarmee de trekkracht) kan dus meer dan verdubbeld worden. |
|
|||||||||||
|
Railbouw De toenmalige spooraannemer Railbouw in Leerdam kocht in 1983 een KLv 51, met vijf bijbehorende wagens. Het was de vroegere KLv 50 8508 van de Deutsche Bundesbahn, in 1960 als KLv50 gebouwd door Schöma (= Schöttler Maschinenfabrik), onder fabrieksnummer 2360. De Schöma fabrieksplaat met linksonder het type
KLv50 en het DB nummer 8508 en rechtsonder het Schöma
fabrieksnummer 2360. Het is niet bekend waar het getal 174 achter het
fabrieksnummer op slaat. Museumstoomtram Hoorn-Medemblik,14-06-2016 → Later zette de DB er een hydraulische Atlas kraan op en werd het alsnog een KLv 51. Daartoe is ook een apart inschakelbare PTO (Power Take Off) voor de hydrauliek aangebracht. Die mag alleen bij stilstand gebruikt worden. De bediening van de kraan gebeurt niet vanuit de cabine, maar bij de kraan. Deze Rottenkraftwagen ging in 1982 bij de DB buiten dienst en werd in 1983 gekocht door de toenmalige spooraannemer Railbouw in Leerdam, samen met vijf bijbehorende wagens. De latere SHM 51 werd door Railbouw met
vijf wagens ingezet bij de aanleg van de Flevolijn
naar Almere en Lelystad, hier op 15-09-1985 in de Keverdijkse
Polder bij Weesp. ↓→ |
|
|||||||||||
|
|
||||||||||||
|
|
||||||||||||
|
De wagens waren in 1985 nog steeds van een DB plaat voorzien. Uit een foto van zo’n plaat blijkt dat minstens één wagen was gebouwd door IWK (IndustrieWerke Karlsruhe). Ook op 15-09-1985 zijn in de Keverdijkse
Polder bij Weesp de luchtslangen niet doorverbonden → Een andere toepassing: Alfons Klarenbeek heeft met deze Rottenkraftwagen gereden op het ECT Delta terrein. Er stonden toen vaten gevuld met emaline en een spuitinstallatie op om de spoorstaven in de bestrating van een beschermende coating te voorzien. In 1994 schonk Railbouw de Rottenkraftwagen aan de Stoomtram Hoorn-Medemblik. De SHM had geen belangstelling voor de wagens; het ging de SHM vooral om de in goede staat verkerende dieselmotor. |
|
|||||||||||
|
De SHM heeft de
Rottenkraftwagen korte tijd voor baanonderhoud gebruikt. Twintig jaar lang -
van 1995 tot 2015 - stond ze –in verschillende loodsen opgeslagen. Van begin
2015 tot halverwege 2017 werd het voertuig grondig gerenoveerd en
bedrijfsvaardig gemaakt. De reden was dat de SHM voor allerlei klussen grote
behoefte heeft aan een dergelijk voertuig. Nog voordat de renovatie voltooid
was, werd de Rottenkraftwagen dan ook al in en rondom de SHM werkplaats in
Hoorn ingezet, bijvoorbeeld voor het verplaatsen van wagenassen en hefbokken.
↑ Op 7 april
2017 werd met behulp van de kraan van de Rottenkraftwagen de rookkastdeur van
ex-LTM stoomloc 26 verwijderd. Het voertuig was gebruiksgereed, maar
uiterlijk nog niet afgewerkt (vergelijk met de onderste foto).
Museumstoomtram Hoorn-Medemblik, foto Rein Korthof.
↑ Op
05-01-2018 werd een wielstel verplaatst. De renovatie is geheel gereed;
alleen de opschriften en logo’s ontbreken nog ↑ De achtergrond van de renovatie
was niet het bewaren van industrieel erfgoed, maar de behoeft aan een
railkraan. Desondanks is de Rottenkraftwagen historisch verantwoord in de
oude Railbouw toestand teruggebracht. Zo zijn de Railbouw logo’s weer
aangebracht.
↑
Stoomtram Hoorn-Medemblik, 10-05-2018 ↑ Ook de
opschriften en logo’s zijn nu aangebracht. Bij de SHM zijn
verschillende benamingen in gebruik, zoals spooronderhoudsvoertuig, wegonderhoudsvoertuig,
wegenwerkenvoertuig en railauto. Op den duur zal er wel één naam in zwang
komen. |
||||||||||||
|
|
||||||||||||
|
Opmerkingen: |
Klv betekent: Kleinfahrzeug mit Verbrennungsmotor. Klv50 en KLV51 zijn types. Op de voertuigen staat vaak SKl, de afkorting van Schwerkleinwagen. Dat is een Kleinwagen, die zwaar genoeg is om automatische overwegen en dergelijke te bedienen. SKl is dus geen type. |
|||||||||||
|
Dit materieel is zeer laag en licht. De vijf bij de KLv51 van Railbouw horende wagens konden samen 25 ton lading vervoeren. Dat is ongeveer evenveel als in één normale tweeassige goederenwagen gaat. Door de wieldiameter van 600 mm is de vloerhoogte slechts 700 mm. Dat maakt het laden en lossen makkelijk. |
||||||||||||
|
De Motormuis van Strukton had bedrijfsnummer 322002. Het eerste nummer uit deze reeks – 322001 – was de locomotor Klaartje. De Strukton locomotieven vielen in een andere nummerreeks, namelijk 322301, 322302, etc. |
||||||||||||
|
Het lijkt opmerkelijk dat terwijl de DB honderden Rottenkraftwagen in gebruik had, de NS het geheel zonder kon stellen. Veel later dan bij de DB verschenen er bij NS ook voertuigen met een laadbak en een kraan, bijvoorbeeld de MoSi’s (Moderne Sikken, uit 1996) en de Ravot. Na de privatisering van NS verdwenen ze naar de spooraannemers. Deze voertuigen wijken aanzienlijk af van de veel oudere Rottenkraftwagen KLv 50/51: ze zijn veel groter en hoger, ze hebben normaal stoot- en trekwerk en ze hebben een cabine die ruim genoeg is om een aantal personen te vervoeren. |
||||||||||||
|
De Rottenkraftwagen is als zelfrijdende wagen te beschouwen. |
||||||||||||
|
Met dank aan: |
Piet Beentjes, Alfons Klarenbeek, Rein Korthof en Jan Maret. |
|||||||||||
|
|
||||||||||||
|
Bronnen: |
[1] |
Website Nebenfahrzeuge |
||||||||||
|
[2] |
http://www.eisenbahndienstfahrzeuge.de/klv/klv50/klv50.htm en |
|||||||||||
|
|
||||||||||||
|
{ |
||||||||||||
|
Terug/verder naar: |
|
|||||||||||
