Welkom Inhoud Inleiding Andere tractie Spoorwijdte Producenten Import & handel Eigenaars Materieel Links Contact ► Nieuw ◄ ► Zoeken ◄	Stoomtractie smalspoor		Stoomtractie normaalspoor	Motortractie smalspoor		Motortractie normaalspoor
	Lorries Geplaatst: 12-09-2024
	Inleiding Volgens Van Dale (Online Professioneel Totaal) is een lorrie “een laag en vlak dienstwagentje op rails bij de spoorwegen, dat duwend of met een hefboomstang voortbewogen kan worden”. Deze definitie zal in - pakweg - 1970 nog juist geweest zijn maar gaat geheel voorbij aan latere ontwikkelingen waarbij lorries getrokken of geduwd worden door een krol of zelfrijdend zijn en daarom aan zware eisen moeten voldoen. Lorries met duw- of trektractie Er verschenen al vroeg lorries op het spoor. Ze werden met menskracht geduwd of getrokken. Lorries waren vroeger alledaags en werden daarom weinig of niet genoemd en afgebeeld, behalve bij minder alledaagse gebeurtenissen, zoals botsingen. Als voorbeeld een krantenartikel uit 1867 [1]:
	Er zijn meer voorbeelden van botsingen. Zelfs in 2012 vond een dergelijk ongeval plaats [2]: “Door een botsing van een goederentrein met een lorrie op de Betuweroute woensdag rond het middaguur heeft het treinverkeer op het A15-tracé van de goederenspoorlijn een aantal uur stilgelegen. Aan het einde van de middag kon het treinverkeer worden hervat. De botsing vond plaats bij de tunnel onder het Pannerdensch Kanaal. De lorrie werd gebruikt voor spoorwerkzaamheden en had niet op het spoor mogen staan toen de goederentrein passeerde. Hoe dat kon gebeuren wordt nog onderzocht. De Spoorwegpolitie van het KLPD (Korps landelijke politiediensten) en de Onderzoeksraad voor Veiligheid zijn gestart met studies naar het ongeluk. ……….. Een medewerker die verantwoordelijk wordt gehouden voor de veiligheid op de Betuweroute, is aangehouden en meegenomen voor verhoor”. Wat het onderzoek heeft opgeleverd is niet bekend gemaakt. Actiefoto’s van geduwde en/of getrokken lorries in Nederland zijn er nauwelijks. Een uitzondering is de volgende dramatische gebeurtenis waar veel journalisten en fotografen op af kwamen: Bij de treinkaping bij de Punt (Drenthe) van 23 mei tot 11 juni 1977 ging het, nadat de machinist, de conducteur en een deel van de treinpassagiers was vrijgelaten, om 54 gegijzelden en 9 gijzelnemers. Ze waren omsingeld door onder andere politie en mariniers. Een krant berichtte bij een foto “de meest gefotografeerde en gefilmde lorrie van Nederland, geladen met toiletpapier en toiletborstels, wordt door de twee meest gefotografeerde rechercheurs van Nederland, klaargezet voor vertrek naar die sinistere trein.” Het ging om NS lorries (opm. a) die bij de spoorwegovergang aan de Zuidlaarderweg in Glimmen in het spoor werden gezet, daar beladen werden en vervolgens door twee rechercheurs naar de trein bij de Punt werden geduwd [3]. De heen plus terugweg bedroeg 1200 meter en werd in ruim een half uur afgelegd. Soms was de lorrie op de terugweg leeg en soms geladen met lege gamellen of afval [3]. De volgende foto’s [4] werden op de tweede dag (24 mei) van de bijna drie weken durende gijzeling gemaakt:
	Een lorrie beladen met twee gamellen en dozen met lunchpakketten wordt naar de trein geduwd. De lorrie heeft geen beugel of iets dergelijks waartegen geduwd kan worden. Daarom wordt tegen de gamellen geduwd [4].			De lorrie keert leeg terug. Omdat er geen lading is om tegen te duwen wordt de lorrie met 2 touwen getrokken. De rechercheurs lopen in de ballast. De vier handgrepen waarmee twee man de lorrie kunnen zijn te zien.Op de eigenlijke lorrie ligt een pallet [4].
	Op 26 mei brak volgens [5] een plank van de lorrie en kieperde een pak met bekertjes yoghurt naast de rails. Die plank is waarschijnlijk de pallet die op bovenstaande foto’s te zien is. Op zondag 29 mei om 02.00 uur werden de lorries dan ook vervangen door lorries, waarop NS-personeel deugdelijke bakken had gemonteerd [3].
	Lorries voor trek en/of duwtractie worden anno 2024 nog steeds geproduceerd. Er bestaat Europese regelgeving voor in de vorm van de Europese standard EN 13977. Daarin is het woord lorrie/lorry vervangen door trolley. In de norm NEN-EN 13977staat in de Nederlandse titel het woord lorries. De tekst is in het Engels en daar wordt het woord trolleys gebruikt.
	Er worden anno 2024 heel andere materialen gebruikt dan vroeger. Voorbeelden zijn onder andere te vinden bij de Nederlandse leverancier Spiba: Dit is een geremde aluminium lorrie van de firma Spiba. Aan de linkerkant zijn twee van de vier beugels te zien waarmee de lorrie in en uit het spoor getild kan worden. Bron: Foto op de website van Spiba → Ook de wielen zijn van het lichte aluminium. Het eigen gewicht is slechts 47 kg. De lorrie wordt geremd wanneer de duw/trek beugel in verticale positie staat. Door te duwen of trekken wordt de duw/trek beugel uit de verticale stand gebracht en daardoor worden de remmen gelost. Klik voor een video, technische informatie of de handleiding. Spiba levert ook andere types, waaronder ongeremde lorries. Spiba gebruikt nog steeds het woord lorrie.
	Inleiding over tractie door een krol
	Ook lorries die bedoeld zijn om door een krol getrokken of geduwd te worden lijken misschien simpele voertuigen. Die indruk is onterecht, zeker voor de na 2013 gebouwde lorries. De eerste krol verscheen in 1970 in Nederland (zie hier); in 2023 waren al circa 120 [6] krollen bij spoorprojecten actief. Daardoor ontstond er behoefte aan lorries die door krollen kunnen worden voortbewogen. Het woord lorrie bleef in gebruik, maar er werd ook een andere benaming toegepast, namelijk railtrailer of rail trailer. Soms wordt in Nederland ook de term rail aanhanger of railinfra aanhanger gebruikt. Deze benamingen zullen op deze webpagina door elkaar gebruikt worden omdat in de informatiebronnen (zie de Referenties onderaan deze webpagina) ook verschillende benamingen voor komen. Een krol is een rail-wegvoertuig, maar een door een krol getrokken of geduwde lorrie of railtrailer is alleen een railvoertuig (opm. b). Toch wijken railtrailers aanzienlijk af van normale spoorwagens. Railtrailers zijn namelijk: · goedkoper · te stapelen Dat is handig bij de opslag bij de aannemer of het verhuurbedrijf en bij het transport per vrachtauto naar of van de werkplek: ↑ Vrachtwagen van verhuurbedrijf Van Oosterwijk Molenschot met krol en stapeltje lorries met bovenop een containerbak, 22-06-2020 ↑ · lager Dat hangt deels samen met het vorige punt en zorgt ervoor dat er op de werkplek een hoge lading onder de bovenleiding mogelijk is. · door een krol in en uit het spoor te zetten: ↑ Een krol hijst een “flatlorrie” van een trailer. De flatlorrie heeft standaard hijsogen waar de hijskettingen aangehaakt worden ↑ De foto stond met het onderschrift “The new kids in town” (twee nieuwe lorries, waarvan één op de foto) bij het nieuws van 24-12-2020 op de website van AMT, toen nog in Etten-Leur. Soorten lorries Twee soorten lorries komen veel voor. De eerste is de al genoemde flatlorrie, waarvan hieronder nog een voorbeeld staat.
	↑ Beremde flatlorrie op de website van de later bij Fabrikanten te bespreken firma Baveck Machines in Veldriel ↑ Het jaartal wordt niet genoemd, maar in 2017 meldde Arco Avezaat (eigenaar bij Baveck Machines) op linkedin bij een foto dat de 12^de flatlorrie van dit type geleverd was aan Strukton en goedgekeurd is voor gebruik bij Prorail, HSL, GVB, HTM en RET. De lorrie kan uitgerust worden met hydraulische of luchtremmen. Het handwieltje rechts is van de parkeerrem.
	Uiterst links is de koppelstang (zwart) opgeborgen. Die eindigt aan beide uiteinden in een oog en dient om de lorrie aan een krol te koppelen zoals later nog besproken zal worden. Op de vier hoeken ziet men inklapbare hoekrongen. Die komen na inklappen in sleuven te liggen. Ook zijn er in de laadvloer vierkante gaten voor het plaatsen van rongen (die in deze sector vaak palen worden genoemd). Hijsogen staan niet aangegeven, maar hieronder - bij de tweede veel voorkomende soort lorrie - wel:
	↑ Op 02-04-2021meldde de nieuwsrubriek op de website van Baveck Machines bij deze foto: “Spoorlorrie met containerbak geleverd met Infrabel typegoedkeuring”. De koppelstang is nu rood. Op een flatlorrie van het hierboven besproken type is nu een bak geplaatst en met twistlocks in de hoeken vast gezet. Zo’n bak noemt men een container (of een containerbak of bakcontainer). Nu zijn de hijsogen van de flatlorrie wel te zien (de 4 rode ringen met bijbehorende symbolen). De bak kan gehesen worden met de hijskettingen die langs de zijwanden naar beneden hangen. Het hijsen is alleen toegestaan voor een onbeladen railtrailer en een lege bak, zoals blijkt uit het middelste opschrift van de flatlorrie (leeg hijsen). De opschriften luiden (van links naar rechts): GEWICHT 2500 KG, MAX. LOAD 17500 KG, LAST GELIJKMATIG VERDELEN, ALLEEN LEEG HIJSEN, UITSLUITEND SOLO TRANSPORT, MAX. SNELHEID 15 Km/h. Een afneembare bak is handig als de bak relatief weinig gebruikt wordt, zodat men de flatlorrie ook zonder bak kan gebruiken. Maar als de bak veel gebruikt wordt, ligt een niet afneembare containerbak meer voor de hand. Als toepassing van containerbakken ligt het transport van materialen (bijvoorbeeld zand, ballast, materiaal voor schouwpaden) voor de hand. Er zijn echter meer mogelijkheden, bijvoorbeeld:
	↑ Deze fraaie foto is door G. Peters (peters452002 op flickr) op 14-07-2013 te Leeuwarden gemaakt ↑ Het originele bijschrift slaat uitsluitend op de krol, een Atlas 1404 van Van de Mheen Rail BV in Putten. De lorrie is een containerbak of bakcontainer. . Aan de kopse kant aan de zijde van de krol hangt een ballastverdeler of ballast-afrijbak. Daarmee wordt de ballast tussen en naast de rails gestort. Met 2 hydraulische cilinders wordt – al rijdend - de snelheid van de ballaststroom geregeld. Met de grijper van de krol wordt regelmatig ballast in de richting van de ballastverdeler geschoven. De krol is met de lorrie verbonden door een koppelstang. Die heeft 2 bochten om de ballastverdeler te omzeilen en is dus speciaal voor het doel gemaakt. Oude en nieuwe lorries De lorrie op bovenstaande foto ziet er – ook voor 2013 – ouderwets uit: · de kleur is rood in plaats van geel. · opschriften ontbreken totaal. · de lorrie lijkt niet geveerd en staat op draaistellen (opm. c). · de lorrie is niet geremd. Bij de koppelstang is wel een stukje slang te zien tussen krol en lorrie. Die slang wordt gebruikt om vanuit de cabine van de krol de hydraulische cilinders van de ballast verdeler te bedienen. Per 01-01-2013 moesten alle nieuw gebouwde railinfra aanhangers voldoen aan de EU-typekeur conform EN 15954, in Nederland aangevuld met een TCVT keuring voor ingebruikname en herkeuring [7]. De TCVT (Stichting Toezicht Certificatie Verticaal Transport) heeft de keuringseisen opgesteld; de keuring zelf gebeurt door een onafhankelijke keuringsinstantie. Er waren in 2015 nog heel veel voor 2013 in gebruik genomen railtrailers. Wat moest er met die oude lorries gebeuren ? De TCVT constateerde bijvoorbeeld “Verreweg de meeste aanhangers in Nederland zijn niet voorzien van remmen” [7]. Een ongeremde lorrie verlengt de remweg van een krol. Het zou echter ingrijpend zijn om die aanhangers alsnog van remmen te voorzien, voor zover dat al mogelijk was. De TCVT kwam met een aantal eisen [7] waaraan wel makkelijk was te voldoen en die per 01-04-2016 zijn ingegaan, zoals: · houten keggen - volgens een tekening in [7] - als parkeerrem. Dit remmateriaal moet middels een ketting verbonden zijn aan de aanhanger, om achterlating te voorkomen. · het maximaal toegelaten totaalgewicht (het eigen gewicht van de lorrie + het gewicht van de lading) mag niet groter zijn dan 20 ton. Dat beperkt de toename van de remweg van de trekkende of duwende krol. · de volgende opschriften zijn verplicht: personenvervoer verboden (dit is wel toegestaan met een zogenaamde personentransportkooi). eigen gewicht in kg en laadvermogen in kg. eigenaar en vlootnummer (over de fabrikant wordt niet gerept). goedkeur sticker met daarop de datum van keuring. · in verband met het risico van breuk van de koppelstang moet de aanhanger geborgd zijn met een borgketting met een capaciteit van ten minste 3 ton (dit geldt trouwens voor alle aanhangers, ook voor de in of na 2013 gebouwde aanhangers). ↑ Containerbakken met koppelstang en borgketting op de website van SMO Machinebouw in Eeklo [B] ↑ Er kwam geen verplichte kleurstelling en ook geen einddatum voor de inzet van oude aanhangers.. In principe kan men ze dus nog steeds tegen komen, in een andere kleur dan geel, maar wel met opschriften en een borgketting bij de koppelstang (opm. c).
	Koppelingen Lorries zijn railvoertuigen, maar toch zijn veel woorden (zoals trailer, aanhanger) en onderdelen van vrachtauto’s overgenomen. Dat geldt ook voor het koppelen van een krol met een railtrailer en voor het koppelen van railtrailers onderling. Dat gebeurt niet met buffers en schroefkoppelingen, maar met een koppelstang. Een voorbeeld van een koppelstang kwam hierboven al aan de orde. Er worden twee soorten koppelingen gebruikt om een railtrailer met een krol (of met een andere railtrailer) te verbinden. De ene soort is een: eenvoudige mechanische koppeling → (aanwezig op een zelfrijdende railtrailer van AMT in Breda, gefotografeerd op 15-09-2023) Een verticale pen past precies in de twee gaten van de koppeling. Om een koppelstang te bevestigen wordt de pen uitgenomen. Daarna wordt een oog van de koppelstang handmatig zodanig tussen de twee gaten in de koppeling gemanoeuvreerd dat de het oog en de twee gaten in lijn liggen, zodat de pen kan worden terug geplaatst. Het kettinkje dient om de pen bij de railtrailer te houden. Bij een vrachtauto met aanhanger liggen de koppelingen doorgaans op gelijke hoogte. De koppelingen van een krol en een railtrailer liggen doorgaans op verschillende hoogtes.
	↑ Onderwagen van een Atlas 180Wsr die op 09-10-2023 door Van Tetering in Steenbergen als krol werd afgeleverd aan De Greef spoorkranen in Bornem [B]. Dit is een uitsnede van een foto op de website van Van Tetering. Opvallend is dat er op twee verschillende hoogtes een eenvoudige mechanische koppeling (rood, met kettinkje) aanwezig is. De tweede soort koppeling is de vangmuilkoppeling van de fabrikant Rockinger:
	↑ Bij deze onderwagen ziet men rechts tussen de hydraulische cilinders waarmee de spoorwielen op de rails gedrukt worden een “vangmuilkoppeling” van de fabrikant Rockinger. Het uiteinde van een koppelstang wordt door de trechtervorm naar de goede plaats geleid. Daar aangekomen valt er automatisch een pen in het gat aan het uiteinde van de koppelstang. Bron foto: uitsnede van een foto uit AMT Zero Emission op de AMT website.
	Het komt vaak voor dat een krol of railtrailer aan één kant een Rockinger vangmuilkoppeling en aan de andere kant een eenvoudige mechanische koppeling heeft.
	Nieuwe lorries: remmen Het verhuurbedrijf Van Oosterwijk Rail meldt nog steeds onder de kop Innovaties: “Met de geremde platte lorrie kun je (nog) veiliger werken, omdat de lorrie hydraulisch aangesloten is op de krol. Dus als de krol remt, remt automatisch de geremde platte lorrie mee”. Doorgaans heeft de klant bij de aanschaf van een nieuwe lorrie de keuze uit het hydraulisch of op lucht remmen. Voor zover bekend zijn alle sinds 2013 gebouwde en goedgekeurde lorries tweeassig. Uiteraard moeten alle vier wielen beremd zijn.
	Nieuwe lorries: wielophanging Een railvoertuig wordt door de flenzen in het spoor gehouden. Bij een ontsporing gaat minstens één wielflens over een railkop heen. Als een railtrailer met drie in plaats van vier wielen op de rails rijdt - of de oorzaak nu bij de railtrailer dan wel bij de rails ligt - dan is één van de wielen een stukje ten opzichte van de railkop opgeheven en is een ontsporing dichter bij gekomen. Om ontsporingen te voorkomen moet gezorgd worden dat een railtrailer met alle vier wielen op de rails staat. Dat wordt bereikt door de vering. Omdat een railtrailer laag moet zijn is er weinig ruimte voor veren. Voor zover fabrikanten van railtrailers daar mededelingen over doen en voor zover het op foto’s te zien is wordt gebruik gemaakt van bladveren. Wanneer een geveerde railtrailer met twee starrre assen met één wiel over een deuk in de rails rijdt zal de veer van dat wiel uitveren zodat het contact tussen wiel en rails niet verloren gaat. Dat was immers de bedoeling van de veren. Maar via de starre as zal er ook het één en ander gebeuren met het andere wiel op de starre as. Men spreekt van onafhankelijke wielophanging wanneer de wielen van een as onafhankelijk van elkaar kunnen bewegen [8]. Een eenvoudige methode om te komen tot een meer onafhankelijke wielophanging is de pendelas. De pendelas werd voor het eerst (in 1903 !) in auto’s toegepast. Gebruikelijk bij railtrailers is dat er één vaste as is plus een pendelas (of een as met een andere wielophanging). Het is dan handig om de assen te nummeren. Bij de onderstaande foto is linksonder nog een stukje van een wiel te zien. Dat zit op een as die 1L (L = links) gedoopt is. Er staat bij dat dit een pendelas is. Rechtsonder staat een schematisch bovenaanzicht van de railtrailer, met een voorschrift voor het laden en lossen. Dat voorschrift is hieronder groter weergegeven.
	↑ Detail van een railtrailer bij ASTM in Breda, gefotografeerd op 15-09-2023 ↑
	Correct laden en lossen vergt aandacht. Het laden dient te beginnen in de groene zone. Die is bij de starre as breed, maar bij de de pendelas erg smal. Dat is bij stoortgoed (zoals ballast en zand) geen probleem want dat verspreidt zich redelijk. De railtrailer kan echter scheef zakken wanneer men het laden zou beginnen met een betonblok in het blauwe gebied. Onderstaand voorschrift stond bij as 1L van eem zelfrijdende railtrailer. Dat was bij deze lorrie de starre as (fixed axle):
	↑ Voorschrift van een zelfrijdende railtrailer bij AMT in Breda, gefotografeerd op 15-09-2023 ↑
	Er lijkt een foutje te zijn gemaakt, want in bovenstaand voorschrift staat bij as 2 swing axle. Dat is Engels voor pendelas. Het voorschrift komt echter niet overeen met het voorschrift erboven voor een pendelas. Deze foto is gemaakt bij as 2 van dezelfde zelfrijdende railtraler (zie bovenstaand voorschrift). Rechtsonder is een stuk van een wiel van as 2 te zien → Hier staat de juiste term bij: MULTI-LINK (SUSPENSION). Multilink wielophanging is beter dan een pendelas, maar ook duurder.
	Deze webpagina zal nog uitgebreid worden met paragrafen over · de fabrikanten van railtrailers · de nieuwe Ecoliner van AMT · zelfrijdende railtrailers.
	Opmerkingen	a)	Er is sprake van twee lorries, maar bij elk transport werd één lorrie ingezet. Het ging bijvoorbeeld om lunchpakketten, gevarieerde warme maaltijden, kaarsen, lucifers, 200 dekens, schoon ondergoed, medicijnen, schoonmaakartikelen en rookwaren. De kapers bepaalden via een veldtelefoon wat er wanneer zou worden gebracht. Er werd ook een brancard per lorrie naar de trein gebracht, maar die keerde uiteindelijk ongebruikt weer terug.
		b)	Er zijn uitzonderingen: de lorrie hieronder heeft spoor- èn wegwielen: ↑ Foto uit de webpagina Railtrailers/Flatlorries van AMT in Breda ↑
		c)	In 2019 is op youtube een filmpje Atlas 160WSR Van de Mheen Rail B.V. in de praktijk geplaatst. Daarop is een andere containerbak met hetzelfde type draaistellen te zien. De containerbak is geel en draagt enkele opschriften, waaronder het bedrijfsnummer 4. Ook Wetering in Den Ham had (heeft ?) één of meer containerbakken op draaistellen (geel en met opschriften). ↑ Zwolle, 26-05-2020 ↑ Met rode letters en een pijl wordt gewezen op de hendel van de handrem. Die is op één draaistel aanwezig. Er is geen borgketting.
	Met dank aan:	Jens Gorisse (AMT)
	Referenties:	[1]	Nieuwe Utrechtsche courant d.d. 14-03-1867.
		[2]	Website Spoorpro, gepubliceerd op 02-05-2012. Het ongeval is ook in diverse kranten gepubliceerd.
		[3]	Nieuwsblad van het Noorden, d.d. 31-05-1977. Hierin worden alle ritten van de lorrie op zaterdag 28 mei en zondag 29 mei besproken.
		[4]	Foto’s gemaakt door Koen Suyk (Anefo), door het Nationaal Archief op Wikimedia gezet en daar te down loaden.
		[5]	Het vrije volk d.d. 27-05-1977.
		[6]	Ron Jasker (manager duurzaamheid bij ProRail) tijdens het Rail Infra Forum (bron: Spoorpro.nl 26-07-2023).
		[7]	Rail aanhangers, TCVT memo 15-200, 10-11-2015. TCVT = Stichting Toezicht Certificatie Verticaal Transport.
		[8]	Onafhankelijke wielophanging op Wikipedia Hierin staat onder andere een link naar pendelassen en een voorbeeld van multilink wielophanging
		{	Krollen
	Terug/verder naar:
			Nieuw Home Inhoud