Welkom Inhoud Inleiding Andere tractie Spoorwijdte Producenten Import & handel Eigenaars Materieel Links Contact ► Nieuw ◄ ► Zoeken ◄	Stoomtractie smalspoor			Stoomtractie normaalspoor					Motortractie smalspoor		Motortractie normaalspoor
	KROL geplaatst: 11-06-2020; laatst aangepast: 25-08-2024
	Inleiding KROL is de afkorting van KRaan Op Lorries. Een krol is een mobiele kraan (of graafmachine), die zowel aan de voor- en achterzijde voorzien is van een beweegbaar frame met spoorwielen. Ze kunnen hydraulisch opgehaald en neergelaten worden (opm. a). In de neerwaartse stand (met de spoorwielen op de rails) is de krol in staat om op het spoor te rijden. De wielen met banden van de kraan (of graafmachine) worden gebruikt voor de aandrijving, soms rechtstreeks op het spoor [1]. De krol wordt met diverse hulpstukken en lorries gebruikt bij een groot aantal werkzaamheden aan of bij het spoor. Hieronder staat een voorbeeld.
	↑ Een krol van G.J. Derksen Infra legt op 19-07-2017 een schouwpad aan langs het Kamperlijntje in de Zwolse wijk Stadshagen. Met een grijper wordt porfier uit een tweeassige lorrie geschept. De machinist is bedreven in het gelijkmatig verdelen van het materiaal. Vervolgens wordt in plaats van de grijper een ander hulpstuk aangepikt. Daarmee wordt het schouwpad gevlakt. Op deze foto is ook de trekstang ussen de krol en de lorrie te zien. ↓
	Op deze indrukwekkende video is te zien hoe een krol met een aantal speciale hulpstukken een houten biels los neemt, ontgraaft, van de onderlegplaten ontdoet en verwijdert, waarna een nieuwe houten biels geplaatst wordt.
	Geschiedenis Waarschijnlijk was dit het begin in Nederland: “Toen er in 1970 een uitvoerder van Railbouw kwam vragen naar twee graafmachines om het grind tussen de baanvakken op Gilze-Rijen schoon te maken, kwam A.J. van Oosterwijk & Zn. voor het eerst in aanraking met de spoorwegsector. Er werden lorries aan de graafmachine gemaakt zodat er over de rails kon worden gereden. En als die lorries er dan weer af werden gehaald, kon er loon- en grondwerk mee gedaan worden. Op den duur kregen spoorwerkzaamheden een steeds groter aandeel in het bedrijf” [2].
	Een foto uit de begintijd: Rijen, 28-02-1971 [3]→ De kranen werden eerst met hun luchtbanden op het spoor gereden. Vervolgens werd er eerst aan de ene kant een losse lorrie met onder gezet en daarna aan de andere kant. In die tijd was er dus inderdaad sprake van een KRaan Op Lorries. Tegenwoordig gaat het wisselen tussen spoor en weg anders en makkelijker, maar de naam krol bleef bestaan. De vuile ballast werd in een (gele) zeefinstallatie gestort. De kranen waren nog oranje in plaats van geel. Van de naam krol had nog niemand gehoord; men sprak over spoorkranen. In 1990 werd A.J. van Oosterwijk & Zn opgesplitst tussen de zonen. Zo ontstonden een loonbedrijf en het verhuurbedrijf voor spoorkranen Van Oosterwijk Molenschot. Bij het vijftigjarig bestaan in 2021 werd de nieuwe bedrijfsnaam Van Oosterwijk Rail.
	Tegenwoordig Sinds het begin is er veel gebeurd. Momenteel zijn er in Nederland ongeveer 150 krollen. Ze doen dienst bij: · Grote spooraannemers Bijvoorbeeld VolkerRail had 18 krollen in 2018/19 [4]. Ook Strukton en BAM Rail hebben veel krollen. Toch huren deze bedrijven bij projecten vaak nog krollen in. · Verhuurbedrijven Krollen worden (met machinist) verhuurd door onder andere het hierboven al genoemde Van Oosterwijk Molenschot, dat volgens de website 16 krollen heeft. Wetering in Den Ham heeft er 9 [5] en G.J. Brinkman in Westzaan heeft er 5. Andere namen zijn Berende Spoor- en Grondwerken in Oosterhout, Biemond en Zonen (voorheen Biemond en van Pelt) en Railcare. De laatste drie bedrijven verhuren naast spoormachines ook veel machines buiten de spoorsector. · Kleinere spooraannemers Bijvoorbeeld Peter van der Meer in Leimuiden heeft 3 krollen [6]. Vaak doen kleinere spooraannemers ook aan verhuur. G.J. Derksen te Breukelen kwam hierboven al in beeld. Van Roon in Asperen heeft 10 krollen [7]. Vanaf 2013 zijn er aangescherpte veiligheidseisen voor krollen ingegaan [8]. Een bepaald type krol is niet meer door Railpro toegestaan. Dat wordt in aparte paragrafen over laagrijdende en hoogrijdende krollen besproken. Andere veiligheidseisen worden hieronder aangestipt.
	Het Verticaal Transport Centrum in Ede heeft spoor met bovenleiding voor de opleiding van krol machinisten [9]→ Zie ook opm. b De foto [9] illustreert 2 veiligheidszaken: · de krol heeft nog de fraai blauw-witte bedrijfskleur van VolkerRail. Het werd echter verplicht dat krollen voor 75% geel zijn. · krol machinisten moeten een praktijk-examen doen (in aanvulling op de certificaten voor gereedschapsmachinist en machinist mobiele kraan of grondverzetmachine)
	Andere veiligheidseisen betreffen: · hoogte- en zwenkbeveiliging, ter voorkoming van aanraking met de bovenleiding en het binnendringen van het profiel van vrije ruimte van het naastliggende spoor. · beveiliging tegen omvallen (LMB: Last Moment Begrenzing).
	Fabrikanten Soms leveren kraanfabrikanten complete krollen. Bijvoorbeeld het Deense Hydrema bouwt krollen die speciaal als zodanig ontworpen zijn [10]. Aannemings-, machineverhuur-, en transportbedrijf Koning in Avenhorn vertegenwoordigt deze krollen en heeft er zelf ook twee. Foto op de website van Koning Avenhorn → Gebruikelijker is dat een gewone mobiele kraan (of graafmachine) door een gespecialiseerd bedrijf tot krol wordt omgebouwd.
	Zulke bedrijven zijn in Nederland onder meer: · Gebr. Koerts in Dronten · Nijhuis Engineering Dronten BV · Hans van Driel in Tiel Dit bedrijf is in 2012 overgenomen door Reesink. · Van Teteringen in Steenbergen Dit bedrijf heeft meer dan 56 mobiele Atlas kranen omgebouwd (opm. c). In 2019 is ook Van Teteringen overgenomen door Reesink. Achter de werkplaats ligt een stukje rails langs een openbare weg om proef te rijden.
	Techniek: rupsbanden Aanvankelijk ging het steeds om wielkranen; tegenwoordig zijn er ook enkele krollen op basis van een rupskraan. Zo’n apparaat heeft Van Teteringen geleverd aan Strukton (zie hier voor een video). Van Roon liet een fonkelnieuwe Liebherr rupskraan tot krol ombouwen. Een krol op rupsbanden bij de aanleg van de Uithoflijn in Utrecht, 23-01-2017. Foto: Toon Steenmeijer →
	Techniek: laag rijdende krol Laag slaat op de positie van de wegwielen tijdens het op het spoor rijden. Krol van het verhuurbedrijf G.J. Brinkman bij de aanleg van de Flevolijn bij station Weesp op 16-05-1985. Een aantal banden is sterk versleten. → De spoorinstallatie is simpel. De spoorwieltjes dienen alleen als geleidewielen. Dat wil zeggen: ze zorgen dat de krol op het spoor blijft. Om een goede geleiding te verzekeren dragen de spoorwielen wel een deel van het gewicht. De rubber banden van de (binnenste) wegwielen lopen op de rails en verzorgen zo de tractie en het remmen. In de regelgeving (opm. d) heet dit type 9C.
	Schets van type 9Cdat alleen laag kan rijden [8] → Bij laag rijden kan schade ontstaan aan de rondom de spoorstaaf gemonteerde infra-elementen zoals bakens van de ATB, wisselverwarming, beugels van fysieke afschermingen en sensoren aan de spoorstaaf zoals assentellers, pedalen van overwegen en gegarandeerde waarschuwingsinstallaties. Daarom zijn krollen van dit type vanaf 2013-2016 niet meer toegestaan op door Prorail beheerd spoor [8]. Zie ook opm. e)
	Techniek: hoog rijdende krol Wel toegestaan blijven krollen die zowel hoog als laag kunnen rijden. Hoog rijden betekent dat de krol alleen met de lorriewielen op het spoor staat. Men onderscheidt de types 9A en 9B. Schets van type 9A [8] → Hier is de aandrijving van de spoorwielen direct. De spoorwielen kunnen bijvoorbeeld worden voorzien van hydraulische rijmotoren.
	Een voorbeeld van type 9A: Foto op de website van de Deense fabrikant Hydrema → De spoorwielen (met een diameter van 650 mm) zijn rondom voorzien van schijfremmen; Hoog rijden resulteert in maximum stabiliteit. De spoorwielen bevinden zich dan 100 mm boven de rails. Laag rijden geeft de maximale trekkracht. Dat is begrijpelijk omdat de wrijvingscoëffieciënt van rubber op staal een stuk hoger is dan die van staal op staal. Getalswaarden voor de trekkracht worden op de website van Hydrema echter niet gegeven. Fabrikant Atlas doet dat wel: „Beide Modelle sind für 40 Tonnen ungebremste Anhängelast zugelassen und für 120 Tonnen gebremste Anhängelast“.
	Schets van type 9B [8] → Hier is de aandrijving van de spoorwielen indirect. Een voorbeeld staat op de foto hieronder. Door het smalle contact tussen luchtband en lorriewiel kunnen er onder omstandigheden problemen zijn met het overbrengen van tractie- en remkracht. Dit speelt met name bij zware belasting (last in de giek of trekken/duwen van een zware aangekoppelde lorrie), op hellingen van tunnels en onder natte omstandigheden. In deze omstandigheden kan het soms veiliger zijn om met de luchtbanden op het spoor te rijden, zodat tractie en tijdige remming gegarandeerd zijn [11]. Dan moet echter eerst vastgesteld worden of laag rijden op deze locatie mogelijk is.
	Een krol met een lorrie met ballast nabij station Wormerveer, d.d. 2018-07-26. Foto: René Jongerius [12]→ Bij deze hoogloper zorgen de rubber banden indirect voor de tractie en beremming. De kraan rijdt op de weg op “dubbel lucht”. De binnenste banden drukken met een deel van hun loopvlak tegen de spoorwielen en drijven zo de spoorwielen aan. Dat deel van het loopvlak vertoont zware slijtage:
	In [13] uit 2020 wordt bericht over een veiligheidsincident op een spoorviaduct, waarbij door toedoen van een “laag rijdende” krol stalen roosters loskwamen en op de ondergelegen openbare weg vielen. Een foto in [13] laat zien dat de roosters geraakt werden door de buitenste banden van een krol (die op de weg op dubbel zou rijdt). Die buitenste banden worden bij het op het spoor rijden niet gebruikt (de spoorwielen worden aangedreven door de binnenste banden; zie de bovenstaande foto), maar ze kunnen dus wel schade veroorzaken.
	Techniek: spoorwielen
	Voor enerzijds door Prorail beheerd spoor en HSL en anderzijds lokaal spoor (tram en metro van RTU, GVB, HTM en RET) zijn spoorwielen met verschillende profielen vereist. Bovendien werken sommige Nederlandse aannemers aan Belgische tramlijnen met een spoorwijdte van een meter. De spoorwielen kunnen in een werkplaats verwisseld worden, maar Van Teteringen in Steenbergen levert een snelwisselsysteem voor smal, normaal en tramspoor. Het snelwisselsysteem, met op de voorgrond de lorries voor meterspoor. Rechts de werkplaats van Van Oosterwijk Molenschot en links 2 van de 4 vrachtwagencombinaties waarmee krollen vervoerd worden. De krol staat op een stuk normaalspoor. Krollen moeten namelijk op het spoor gekeurd worden: jaarlijks in Nederland en eens per 3 jaar in België [3]→
	Van de 16 krollen van het verhuurbedrijf Van Oosterwijk Molenschot hebben er vier dit snelwisselsysteem. Bij het gebruik van krollen op tram- en metrospoor wordt op enkellucht gereden.
	Wat betreft de spoorwijdte: de Stichting v/h Rotterdamsche Tramweg Maatschappij (RTM) heeft een krol voor een spoorwijdte van 1067 mm: Stichting RTM Ouddorp op facebook, bericht van 1 januari 2019 → De binnenste rubber banden brengen de ronddraaiende beweging niet direct op de tramwielen over, maar drukken over hun volle breedte tegen een rol. De krol is eind 2018 overgenomen van de “huisaannemer”.
	Lorries
	Een krol kan één of twee lorries trekken met behulp van een trekstang en soms de van aanhangwagens bekende Rockinger koppeling. Een als hoogwerker uitgeruste krol met twee lorries met haspels. Links van de kooi van de hoogwerker staat een “flatlorrie” naast de rails. Station Zwolle, 04-07-2018 → Zo’n door een krol getrokken lorrie is doorgaans een lage tweeassige platte wagen, die men in de wereld van spoorbouwers een flatlorrie of rail trailer noemt. Een lorrie met een bak (voor ballast of porfier; zie de eerste twee foto’s van deze webpagina) staat te boek als containerlorrie. Lorries zijn zo licht dat ze door een krol in en uit het spoor gehesen kunnen worden. Ze hebben hijskettingen (zie de eerste 2 foto’s op deze webpagina) of hijsogen.
	Nederlandse fabrikanten van lorries voor krollen zijn onder meer: · Baveck in Velddriel De lorrie is uitvoerbaar met zowel hydraulische als luchtremmen. Ook bij de hydraulische beremming is een noodrem mogelijk. · Van Teteringen in Steenbergen Van Teteringen levert pneumatisch of hydraulisch geremde lorries met afneembare stalen rongen. · AMT Group in Etten-Leur AMT vierde in 2019 dat het in 5 jaar tijd 100 flatlorries gebouwd heeft. Ze zijn pneumatisch of hydraulisch geremd.
	↑ Gestapelde platte lorries in opslag bij Van Oosterwijk Molenschot, 21-06-2020. Te zien zijn onder andere de certificaten, verlichting en de slang waarmee het hydraulische remsysteem met de krol verbonden wordt.							↑ Detail van een geremd wiel van lorrie 23 op de foto links. Van Oosterwijk Molenschot, 21-06-2020. Net als voor de krollen geldt natuurlijk dat er spoorwielen en tramwielen zijn.
	Er bestaan ook lorries voor personenvervoer:
	↑ “Vandaag (07-03-2020) zijn we complete GP (bovenleiding)portalen aan het vervangen tussen Hoeven en Zevenbergen. Omdat het werk heel uitgestrekt is, vervoeren we de mensen op onze personenlorrie op een veilige manier van A naar B. Op deze gekeurde, geremde personenlorrie is plaats voor 7 personen en wat klein materiaal.” (tekst: Van Oosterwijk Molenschot op facebook; foto:[3])									↑ Dit is een opgeslagen“personenrek”. Een personenlorrie is een gekeurde en geremde platte lorrie waarop zo’n personenrek is vast gezet. De stoelen zijn voorzien van veiligheidsgordels. Van de platte lorrie blijft oppervlak vrij waarop gereedschap kan worden meegenomen. Van Oosterwijk Molenschot 21-06-2020.
	Van Oosterwijk Molenschot kan twee personenlorries inzetten; G.J. Derksen Infra en Van De Mheen Rail B.V. elk één. Ze worden gebouwd door de AMT Group in Etten.
	Nog enkele opmerkingen over de gebruikers van lorries:
	· Bijvoorbeeld het verhuurbedrijf Van Oosterwijk Molenschot bezit 12 combilorries (gekeurde / geremde platte lorrie met container). Hiervan zijn er 6 ook door Infrabel gekeurd en dus gecertificeerd om in België te werken. De geremde platte lorries zijn hydraulisch aangesloten op de krol, dus wanneer de krol remt, remt automatisch de geremde platte lorrie mee. Dit is vooral handig in tunnels. Vier geremde platte lorries zijn GVB gekeurd. Baveck heeft een lorrie van Van Oosterwijk Molenschot omgebouwd voor het meterspoor van Belgische trambedrijven. · Wetering in Den Ham heeft 4 “flatlorries” en 4 stapelbare containerlorries met één beremde as. De toekomst ? AMT (toen nog in Etten-Leur, nu in Breda), BAM Infra en Eleo (batterijpakketten) vervingen in een krol met een versleten dieselmotor de dieselmotor door een elektromotor en batterijpakketten (zie hier). Als resultaat werd in februari 2022 bij de HTM in Den Haag ’s werelds eerste elektrische krol gepresenteerd. ↑ ’s werelds eerste elektrische krol is goed herkenbaar aan het witte snoer met stekker op de zijwand van de cabine en aan de 4 grijze accupakketten. Zo draagt de foto meer dan vier jaar na de opname nog steeds prima bij aan het groene imago van het bedrijf. Tijdens de beurs Railtech in maart 2024 waren er al acht elektrische krollen in Nederland (inclusief de twee op de beurs tentoongestelde exemplaren). Er zijn in die slechts twee jaar al verschillende ontwikkelingen geweest. De batterijpakketten veranderden van leverancier en vermogen en kregen de mogelijkheid tot verwarming. Naast AMT is er een fabrikant van elektrische krollen bij gekomen. Zie daar voor een overzicht van de ontwikkelingen. Ondertussen doen zes spooraannemers en verhuurbedrijven waardevolle ervaring op veel gebieden op met elektrische krollen. Het gaat ook om zaken als: kan het opladen van de accupakketten overal goed geregeld worden ? Is en blijft de inzet van elektrische krollen financieel aantrekkelijk ? Dat is mede afhankelijk van het overheidsbeleid (subsidies, regelgeving) en dat kan veranderen. Het lijkt nog moeilijk te voorzien waar het heen zal gaan met de elektrische krollen.
	Opmerkingen	a)	Doorgaans wordt onder een lorrie een wagen met (tenminste) 4 spoorwielen verstaan. Zoals nog bij Van Oosterwijk aan de orde zal komen werd in de begintijd een kraan op twee losse lorries gezet. De benaming KRaan Op Lorries was toen ook letterlijk juist. Bij de hedendaagse krol is de benaming krol juist als men elk frame met 2 spoorwielen als een tweewielige lorrie beschouwt.
		b)	Ook het SOMA college in Harderwijk heeft spoor. Zowel in Ede als in Harderwijk gaat het om één spoor met een zijspoor. Tijmen Stam op zette de sporenplannen op Openstreetmap. Klik hiervoor op de links.
		c)	Toch heeft Atlas krollen in het programma; zie hier.
		d)	Norm NEN-EN 15746-1.
		e)	Nieuwe krollen van dit type 9C zijn sinds 1 februari 2013 niet meer toegestaan op door ProRail buiten dienst gesteld spoor; voor bestaande krollen van dit type 9C is dat vanaf 1 april 2016. Dit geldt alleen voor sporen die door ProRail worden beheerd. Het geldt niet voor: · het buitenland (type 9C is daar wel toegestaan). · Nederlands lokaal spoor (metro’s en trams) en bedrijfsterreinen. Beheerders kunnen dit zelf regelen. · Lasbussen. Die blijven wel toegestaan [8].
	Met dank aan:	Dhr. Koen van den Berg (railAlert), Linda Michielsen - van Oosterwijk (Van Oosterwijk Molenschot) en Tijmen Stam.
	Referenties:	[1]			Op basis van Wikipedia.
		[2]			Website van Van Oosterwijk Molenschot (sinds 2021 Van Oosterwijk Rail).
		[3]			Informatie en foto’s van Van Oosterwijk Molenschot.
		[4]			Bouwmachines 19 dec. 2018, artikel: Machines zelf onderhouden, of juist niet? Drie bedrijven met elk een eigen strategie.
		[5]			Website van Wetering.
		[6]			De Atlas 160WSR in combinatie met flatlorrie met container en ballast-afrijbak, bericht in De Loonwerker, 05-09-2019.
		[7]			Website van Van Roon.
		[8]			TSJ 32 Railinframachines: Aanscherping eisen inzet KROL (KRaanOpLorrie), TCTV (Stichting Toezicht Certificatie Verticaal Transport), juni 2015.
		[9]			VolkerRail Nedeland B.V. op facebook.
		[10]			Bouwmachines 12 okt. 2017, artikel: Hydrema is terug op de Nederlandse markt Hydrema is terug op de Nederlandse markt.
		[11]			Informatie van dhr. Koen van den Berg (railAlert).
		[12]			Beeldbank van de NVBS.
		[13]			Leerpunt Veiligheid Nummer 2: Schade aan infra door “laag rijden” met een KROL; railAlert 23 maart 2020.
		{			Andere tractie (dan locomotieftractie) Rail-wegvoertuigen
	Terug/verder naar:
					Nieuw Home Inhoud