Industriespoor

► Nieuw ◄

Zagro

Laatst gewijzigd: 09-04-2023

De firma Zagro werd in 1969 opgericht door Werner Zappel in Bad Rappenau-Grombach. In 1974 vroeg Zagro patent op een “Waggonrangiergerät”. Dit tractiemiddel zal hieronder “Zagro” genoemd worden, al produceert Zagro anno 2016 vooral andere tractiemiddelen, zoals de Mini-Rangierer, Maxi-Rangierer en E-Maxi.

Zagro in spoor zetten

← Bron:

Zagro folder

uit 1984

Een Zagro is een lorrie op acht (of tien) kleine spoorwielen. Nadat een vorkheftruck de Zagro in het spoor heeft getild (schets linksboven) kan dezelfde vorkheftruck via een neergelaten klep de Zagro oprijden (schets rechtsboven). Daarbij komen de aangedreven voorwielen op een rollenbank (foto linksonder). Via een ketting drijft de rollenbank alle assen aan. Vanwege het geringe gewicht van de Zagro plus heftruck zijn de spoorwielen van rubberen loopvlakken voorzien om de trekkracht te verhogen.

Een Zagro kost weinig, maar de mogelijkheden zijn beperkt. Vanwege de aanwezigheid van de klep aan de achterkant, heeft de Zagro alleen aan de voorzijde buffers.

Zagro rollenbank

Zagro logo

Zagro Aaltenactie

De 3 foto’s hierboven en hiernaast en hieronder zijn op 12 juli 1984 genomen bij de Landbouwcoöperatie Aalten. De Zagro werd hier gebruikt om graanwagens voor de mengvoederfabriek boven een losput te plaatsen.

Zie dit artikel. De Zagro was hier aanwezig van 1980 (opening van het nieuwe raccordement) tot 1991 (einde van het spoorvervoer). Het bedrijf stond ook bekend als coöperatie Slingeland en (na een fusie) als coöperatie Gelderland.

Een Zagro kostte in 1985 circa f 20.000. Hoechst in Vlissingen-Oost betaalde in 1973 al f 53.000 voor een ex-NS Sik. Gezien de lage prijs van een Zagro was het bij marginaal vervoer aantrekkelijk om een Zagro in plaats van een loc te kopen wanneer er één of meer vorkheftrucks ter beschikking stonden.

Twee Zagro’s

De Nederlandse Stikstof Maatschappij (vroeger de Azote en tegenwoordig Yara) in Sluiskil had twee Zagro’s. Die werden waarschijnlijk op verschillende plaatsen op het uitgestrekte terrein ingezet, want zo ging het later met de diesellocs ook.

Het Rail Distri Center Gouda had er ook twee.

Rail Distri Center Gouda, 17-04-2003 →

Daar was slechts sprake van twee sporen in de loods plus nog één ernaast. Waarom dan twee Zagro’s ?

De linker Zagro op de foto hierboven heeft een fabrieksplaat:

Rail Distri Center Gouda, 17-04-2003 →

Volgens die fabrieksplaat betreft het type S (op de verschillende types wordt hieronder nog ingegaan) uit 1998. De andere Zagro op de foto hierboven draagt geen fabrieksplaat en lijkt op het oog van hetzelfde type te zijn. Bij nadere beschouwing ter plekke bleek echter dat de linker Zagro 10 wielen heeft. De andere (rechter) Zagro heeft er maar 8. Die is daarom van het kleinere type N. Dat er hier - ondanks het beperkte sporenplan - twee (verschillende) Zagro’s gebruikt werden, zal er wel mee te maken hebben dat het Rail Distri Center over verschillende types vorkheftruck beschikte.

Types

Zagro begon al snel onderscheid te maken tussen de uitvoeringen N en S. Later kwam daar nog het type SL bij [1]. De verschillende types zijn geschikt voor verschillende groottes (en zwaartes) van heftrucks:

Type	Fabrieks- nummer	Gewicht vorkhef- truck (ton)	Eigen gewicht (ton)	Lengte zonder buffer (meter)	Breedte vloer (meter)	Aantal wielen *	Aanzetkracht (kN)	Maximaal trein- gewicht (ton)
N	1xxx	1,5 - 4	1,5	3	1,345	8	35	300
S	5xxx	2 - 7	1,8	3,485	1,75	10	50	300
SL	5xxx	2 - 9	1,9	4	2,145	10	60	300

* Alleen de buitenste 4 wielen hebben flenzen.

De verschillende uitvoeringen zijn bedoeld om uiteenlopende types vorkheftruck te kunnen gebruiken. Zwaardere vorkheftrucks leiden nauwelijks tot betere prestaties. Een hoger gewicht van de vorkheftruck geeft weliswaar een hogere aanzetkracht, maar het maximale treingewicht blijft 300 ton. Dat zal met de beremming te maken hebben. De wielen van een Zagro zijn niet van een rem voorzien. Er wordt uitsluitend – via de rollenbank en de kettingen - gebruik gemaakt van de remmen van de vorkheftruck. De snelheid van een Zagro is voor alle drie types – afhankelijk van de vorkheftruck – 2,5 tot 5 km/uur [1]. Bij die snelheid en een treingewicht van 300 ton hebben alle drie types een remweg van 1 meter [1].

Overigens is een treingewicht van 300 ton (zeg 4 bijna maximaal beladen vierassers) ook het maximum voor een lier met zijdelingse bevestiging aan een wagon.

Maatschetsen voor alle 3 types staan hier.

Gebruik in Nederland

· In de onderstaande tabel staan 28 Zagro’s die in Nederland in gebruik zijn (geweest). Waarschijnlijk waren dat er nog meer (Opmerking a).

· De eerste Zagro verscheen omstreeks 1977 in Nederland. De firma Koks in Alkmaar – sinds 2005 exclusief importeur voor de Benelux – leverde in 2015 (dus bijna 40 jaar later !) een Zagro naar Antwerpen.

· Uit de onderstaande tabel blijkt dat de Zagro’s vooral gebruikt werden bij het laden of lossen van wagons langs perrons of laad- en losinstallaties.
Er is echter een voorbeeld bekend waarbij de Zagro grotere afstanden aflegde: de Zagro van het zaaizadenbedrijf Van der Have in Kapelle (later Innoseeds en anno 2016: DLF) moest de wagons van het veilingspoor van station Kapelle halen, een afstand van 450 meter. Het personeel moest een veiligheidshelm dragen en een rode vlag hanteren om het wegverkeer te waarschuwen Gezien de lage snelheid zal er minstens 6 minuten per rit mee gemoeid zijn geweest. Het moet een interessant en ook voor die dagen ongewoon gezicht zijn geweest, waar helaas geen foto’s van bekend zijn. Wel blijkt uit luchtfoto’s dat er bij Van der Have geen enkele wissel lag.

· In andere gevallen (Aldel, VAB Noordwijkerhout, Vopak, FMC) was de Zagro reserve of aanvulling voor een loc of lierinstallatie.

· Zoals voor de hand ligt, ging het in de overige gevallen om bescheiden spoorvervoer.

· In enkele gevallen (Caldic, Philip Morris) werd dit bescheiden spoorvervoer belangrijker en werd alsnog een loc aangeschaft.

· In de meeste gevallen kwam de inzet van een Zagro na een beperkt aantal jaren ten einde omdat het bescheiden spoorvervoer door NS werd opgedoekt of omdat het bedrijf werd opgeheven. Dit was met name het geval voor een aantal mengvoederfabrieken en wel in Aalten, Almelo, Den Bosch, Emmen en Nieuw Amsterdam.

· Het genoemde aantal Zagro’s is daarom nooit tegelijkertijd in dienst geweest. In principe is het mogelijk dat een Zagro die bij een bepaald bedrijf overbodig werd, later bij een ander bedrijf is ingezet. Daar zijn echter geen bewijzen (in de vorm van fabrieksnummers) voor.

Zagro’s rijden/reden bij:

Gebruiker

Type

Fabrieks

nummer

Bouw-jaar

In gebruik

Bron

Opmerkingen

van

tot

Ned. Stikstof Mij.in Sluiskil

1203

≈ 1977

1977 ?

> 1984

[2]

A.B.T.B. in Almelo

1244

≈ 1978

1978 ?

> 1984

[2]

Hercofina in Middelburg

5139

1978

1980

[2]

In 1980 is dit (chemische) bedrijf gesloten.

DSM Kunststoffen in Beek

1245

≈ 1978

1978 ?

> 1984

[2]

Gem. Reiniging in Delft

1255

≈ 1978

1978 ?

1985

[2]

VAM overlaadstation van 1970 tot1985.

Ned. Stikstof Mij.in Sluiskil

1256

≈ 1978

1978 ?

> 1984

[2]

Dut was de tweede: zie fabr. nr. 1203

Hyka in Arnhem

1277

≈ 1979

1979 ?

> 1984

[2]

Groothandel in groenten en fruit

Turmac (→ BAT) in Zevenaar

1278

≈ 1979

1979 ?

> 2005

[2, 7]

In 1970 spooraansluiting; in 2008 gesloten.

Wooltex in Tilburg

1279

≈ 1979

1979

> 1984

[2]

Spooraansluiting in 1979; artikel: Op het Spoor jan 1981

Aldel in Delfzijl

1286

≈ 1979

1979 ?

1980

[2]

Aldel is in 1980 gesloten. Vanaf begin in 1966 ook loc aanwezig.

Windmill in Vlaardingen

5206

≈ 1979

1979 ?

> 1984

[2]

Philip Morris in Bergen op Z.

5213

≈ 1979

1980

1982

[2]

In 1980 kwam er spooraansluitimg en in 1982 loc.

ICI in Rotterdam

5214

≈ 1979

1979 ?

[2]

ICI had in de periode 1968 – 1976 een eigen loc;

Daarna leverde buurman Bell Lines tractie.

Cebeco in Aalten

5218

≈ 1979

1980

1991

[2]

Cebeco Aalten = Coöp. Gelderland. Zie dit artikel.

Strukton in Maarssen

1312

1980

[2]

van der Have in Kapelle

1326

1980

1985

[2]

Zie de link.

VLC in Nieuw Amsterdam

1339

1981

1981 ?

> 1984

[2]

Spooraansluiting < 1993 gesloten [5]

VLC in Emmen

1340

1981

1981 ?

> 1986

[2,3]

Spooraansluiting 1980-1991 (via Enka terrein) [5]

Steinweg in Rotterdam

5228

1982

1982 ?

> 1984

[2]

CeHaVe, Den Bosch

5297

1984

1984 ?

> 1984

[2]

graanvervoer tot in 2000 [6]

RDM in Rotterdam

1987 ?

Caldic in de Europoort

1994

2006 ?

[3]

Spoorvervoer begonnen in 1994; in 2006 Niteq rangeerloc

Rail Distri Center in Gouda

> 2003

[3]

Idem

5436

1998

1998 ?

> 2003

[3]

Akzo in Delfzijl

5503

2000

[3]

VAB Duin- en Bollenstreek in Noordwijkerhout

5515

2001

2001 ?

2016

[3]

Reserve voor rangeerrobot.

In 2016 eindigde het spoorvervoer.

Vopak Welplaatweg R’dam

< 2002

> 2002

[3]

Railmagazine 191, jan/feb 2002

Dr. W. Kolb, Moerdijk

[4]

Anno 2016 nog actief.

FMC, Delfzijl

[4]

Reserve voor Bemo lierinstallatie. Anno 2016 nog actief.

Opmerkingen:

Bemo was de Nederlandse importeur tot 1999 en heeft in totaal 29 Zagro’s verkocht. Er is een nauwkeurige Bemo referentielijst uit 1984, waarop 20 Zagro’s staan. De gegevens in bovenstaande tabel van na 1984 zijn gebaseerd op waarnemingen van hobbyisten. Omdat een Zagro zonder vorkheftruck buiten het spoor niet opviel, is het heel goed denkbaar dat er Zagro’s over het hoofd zijn gezien.
In 1999 werd Niteq in Nibbixwoud importeur en in 2005 Koks in Alkmaar.

“AMT Group heeft vanaf januari 2022 de vertegenwoordiging van Zagro voor de Nederlandse markt overgenomen van Koks Group. Koks Civiel ondersteunt ons in de overgangsperiode en blijft daarnaast servicedealer en leverancier van onderdelen” [7].

Zagro levert tegenwoordig meer rangeermiddelen, zoals de MiniRangierer en de Maxirangierer en werkt samen met Terberg.

Volgens de website van Zagro is het Waggonrangiergerät anno 2023 (bijna 50 jaar later) - in licht gewijzigde vorm - nog steeds verkrijgbaar. Afhankelijk van de uitvoering van de Zagro en het gewicht van de vorkheftruck (nu tot 9 ton) is een treingewicht van 600 ton mogelijk.

In Nederland is in 2012 door AMT de tRENSformer ontwikkeld. Die lijkt volgens hetzelfde principe als de Zagro te werken, maar wordt aangedreven door grotere wegvoertuigen dan een vorkheftruck, is in lengte instelbaar en beschikt over een compressor voor het beremmen van de trein.

De Duitse firma Zwiehoff biedt deze tRENSformer aan als Fahrgestell FG.

Soms worden er wagens verplaatst met alleen een vorkheftruck, dus zonder Zagro. Bij Hoogovens (nu Tata Steel) is dat verboden, maar het gebeurde toch. Dat is bekend omdat in november 1995 een vorkheftruckchauffeur ’s nachts een rijtje wagons opduwde zonder te weten dat voor de wagons drie man aan een wissel werkten. De drie droegen geen gele vesten, hadden geen blokken voor de wagons gelegd en hadden geen knipperlicht geplaatst. Eén ervan verongelukte dodelijk. Bij de rechtszaak werd de vorkheftruckchauffeur schuldig bevonden, maar kreeg geen straf [8].

Ook bij het in 2004 geopende Gevelco Distriport in Rozenburg werden wagons met vorkheftrucks verplaatst voordat daar in 2005 een Moyse loc kwam [9]. Jandcargo plaatste onderstaande, begin jaren 1980 in Nieuw-Amsterdam genomen foto op Beneluxspoor.net De foto van een vorkheftruck met wagons maar zonder Zagro is opmerkelijk omdat de VLC in Nieuw-Amsterdam over een Zagro beschikte.

Benelux Forum Nieuw Amsterdam begin jaren 80.jpg

Met dank aan:

Cor Hermsen, Peter Verschelden en Maarten van der Willligen.

Bronnen:

[1]

Folder van de firma Zwiehoff, die kennelijk Zagro’s verkocht.

[2]

Referentielijst van de toenmalige importeur Bemo uit 1984, gecombineerd met een onvolledige leverlijst van Jens Merte. Op die leverlijst staat geen enkele levering naar Nederland, maar de leverlijst maakt het goed mogelijk om bij de fabrieksnummers uit de Bemo lijst een bouwjaar te schatten.

[3]

Waarnemingen van Cor Hermsen, Henk Kolkman en Maarten van der Willligen.

[4]

Informatie van Bemo in 2016.

[5]

Website Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij (VLC in Emmen en Nieuw Amsterdam).

[6]

Website Op dood spoor (Den Bosch Rietvelden).

[7]

Nieuws op de AMT website.

[8]

NRC Handelsblad d.d. 18-03-1997.

[9]

Railmagazine 229 (november 2005).

{

voorgaande pagina Andere tractie

Terug/verder naar:

Nieuw Home Inhoud