Welkom Inhoud Inleiding Andere tractie Spoorwijdte Producenten Import en Handel Eigenaars Materieel Links Contact ► Nieuw ◄ ► Zoeken ◄

Stoomtractie smalspoor

Stoomtractie normaalspoor

Motortractie smalspoor

Motortractie normaalspoor

Polytex geplaatst: 22-08-2019; laatst gewijzigd 27-04-2020

Inleiding

Zoals uit de afbeeldingen in het logo en de tekst op het suikerzakje blijkt, “deed” Polytex in Haarlem in alle machines voor bouw, beton, wegenbouw, grondverzet en intern transport. Polytex importeerde vooral machines van Engelse merken als Ransomes & Rapier, Road Machines, Motor Rail, JCB, etc. Die machines werden nieuw en tweedehands verkocht, verhuurd en gerepareerd. Wat betreft industriespoor zijn te noemen de monorails van Road Machines en de Simplex locomotieven van Motor Rail. ← Deel van advertentie in De Telegraaf 16-05-1964 Suikerzakje →

Geschiedenis en locaties Pieter van Poelje (geboren in 1903) richtte Polytex C.V. in 1939 aan de Bergselaan 172 in Rotterdam op als Groothandel in Machines voor de Bouwnijverheid, Mijnbouw en Transportmiddelen [1]. In juli 1949 wordt de groothandel in transportmiddelen voortgezet als afzonderlijke zaak onder de naam Polytractie C.V. Al in maart 1950 wordt Polytractie opgeheven en weer bij Polytex ingebracht.

Ook in maart 1950 verhuist Polytex C.V. naar Haarlem [1]. Het kantooradres is Frederikspark 1. In of voor 1958 wordt dit Wagenweg 60. Uit de website Nederlandsch Kenteken Archief, met als toelichting: Polytex was een bedrijf wat onderhoud, reparaties en service verrichte aan draglines en bulldozers ongeacht welk merk → De werkplaats is (in elk geval vanaf 1955) aan de Cloosterweg 51 in Heemstede. Tussen eind 1956 en begin 1957 wordt Polytex een N.V. (zie ook opmerking a)

↑ De Tijd/De Maasbode, 05-02-1963 ↑ Eind 1962 verhuizen de werkplaats en het kantoor naar een nieuwe “fabriek” aan de Nijverheidsweg in de Waarderpolder. Uit advertenties blijkt dat Polytex in 1982/83 nog volop handelde in bijvoorbeeld compressoren en (overjarige) vorkheftrucks. Ging het misschien om de finale uitverkoop ?

↑ Het vrije volk, 12-11-1988 ↑ In 1988 blijkt de fabriekshal al enkele jaren door Polytex verlaten te zijn. Uit personeelsadvertenties blijkt dat Polytex de koers verlegd had. In 1995 werd Polytex overgenomen door Imbema en daarmee verdween de naam.

Monorails van Road Machines In 1957 werden bij personeelsadvertenties voor een vertegenwoordiger voor het eerst monorails genoemd en gebruikten twee aannemers monorails bij het beton storten. In 1962 en 1963 werden monorails verhuurd aan de Heidemij en in een onbekend jaar werd een monorail geleverd aan de rioolwaterzuivering in Emmen. Zie deze webpagina.

Simplex locomotieven van Motor Rail In de jaren kort na de Tweede Wereldorlog verkocht Orenstein & Koppel in Amsterdam Simplex locomotieven; zie hier en daar. Op sommige archiefkaarten van leveringen van Simplex locomotieven door Motor Rail staat met de hand geschreven Welzenbach, op andere NV Fabrieken [2]. Of met dat laatste Orenstein & Koppel in Amsterdam is bedoeld dan wel Welzenbach is onduidelijk. Polytex is het in elk geval niet. De laatste archiefkaart van Motor Rail waarop Welzenbach of NV Fabrieken staat is gedateerd op 01 06 1955. Er bestaat een Engelstalige folder van Simplex diesellocomotieven uit 1955 waarop een strook met Polytex, Frederikspark 1, …. als adres uiterst keurig opgeplakt is [3]. Polytex zal daarom in of na 1955 de vertegenwoordiging van Motor Rail op zich hebben genomen.

Er bestaat ook een ongedateerde Nederlandstalige folder van Motor Rail [3] waarop als adres van Polytex Wagenstraat 60 staat. Die folder moet daarom van 1958 of later dateren. Het gaat niet alleen om Simplex locomotieven, maar ook om de sinds 1939 door Motor Rail gebouwde “diesel dumpers”. Dat waren kipwagens op luchtbanden [4]. Een plaatje maakt het begrip dumper duidelijker dan een omschrijving: Fragment van de Nederlandstalige folder [3] → De diesel dumpers hadden dezelfde Dorman dieselmotoren en dezelfde transmissie als de Simplex locomotieven. Dumpers werden door de Heidemij in 1962 gezien als de opvolgers van smalspoor met kipkarren [5]. Er zijn slechts twee leveringen van Simplex locs via Polytex hard te maken [2]:

Fabrieks-nummer

Bouw-jaar

Vermogen (pk)

Motor

Gewicht (ton)

Bijzonderheden

Klant

Anno 2019

22001

1956

35

Dorman 2LB

3,5

met cabine 700 mm

Purit S4

Loc 59 in Erica Heeft nog originele motor

22227

1965

40

Dorman

2,5

700 mm

Purit S5

Loc 64 van de SKL Heeft Deutz motor

Beide locs waren van het Simplex type S40; de Purit S4 was zelfs het eerste exemplaar van dat type.

Dit is het kleinste type in de Nederlandstalige folder [3] en dat heeft inmiddels een 35 pk Dorman motor → De S4 is ook met een 35 pk motor gebouwd (zie de archiefkaart); de S5 met een 40 pk motor. De tekst is in het Nederlands, maar de foto’s zullen in Engeland genomen zijn. De spoorwijdte is onbekend. Opvallend is de radiator, die door Motor Rail dwars en open en bloot geplaatst is om vervanging van individuele pijpen te vergemakkelijken. Ook de motor is dwars geplaatst, zodat er geen haakse overbrenging nodig is. De baanschuivers zijn in de vorm van een buis. Hieraan konden ballastblokken worden opgehangen, maar dat is op de foto niet het geval.

De Purit had behalve de door Polytex geleverde S4 en S5 nog de oudere S1-S3 en zeven Diema’s, zie hier. Purit loc S4 in het Amsterdamse Veld tussen Zwartemeer en Weiteveen, 19-09-1982, foto Hans-Peter Gladefeld → De S4 heeft de dwars geplaatste radiator, maar er zijn verschillen met de fabrieksfoto (zie hierboven) en de tekening. Daar zijn zandkisten op de vier hoeken geplaatst (hier één boven elke buffer), ontbreekt de knalpot en is de cabine anders van vorm. De watergekoelde Dorman motoren van de Simplexen werden geleidelijk vervangen door luchtgekoelde 40 pk Deutz motoren van het type F3L12 [6]. Daarbij verdween de merkwaardige dwars geplaatste radiator en kregen de locs een rechthoekige motorkap.

Bij de Purit bleef alleen de S4 steeds de Dorman motor houden. Deze S4 is met Dorman motor als Loc 59 in fraai gerestaureerde en dienstvaardige vorm bewaard bij het Industrieel Smalspoor Museum.

← De voorzijde van de Motor Rail archiefkaart van de latere Purit S4 [2]. Bijzonderheden zoals het fabrieksnummer, de spoorwijdte, het motorvermogen en het gewicht staan rechts onderin samengevat. Behalve de cabine (complete with cab) zijn er geen bijzonderheden; er is bijvoorbeeld niet voor elektrische verlichting gekozen. Zie hieronder voor de achterzijde van de kaart.

← De achterzijde van bovenstaande kaart. Bovenin staat als klant vermeld de agent voor de rest van de wereld, de Railway Mine & Plantation Equipment Ltd (RMP). Een stuk daaronder staat Hamsher & Co. Dat was de cargadoor. Daaronder staat Polytex in Rotterdam als adres waar de kist met de loc naar toe moest. Rechts daarvan staan de afmetingen en het gewicht van de kist. Daarbij betekent Cwts hundredweights. Een hundredweight is een eigenaardige Angelsaksische eenheid: 1 hundredweightis is geen 100 maar 112 pounds (lbs), waarbij een pound 0,454 kg is. Het gewicht in Cwts dient bij dat in Ton te worden opgeteld. Er werden geen reservedelen mee gestuurd.

Er kunnen wel meer Simplex locs via Polytex verkocht zijn. Motor Rail werkte namelijk via agenten in landen waar veel verkocht werd. In Nederland werd niet zo veel verkocht en Polytex was (daarom) geen agent. Nederland viel onder de agent voor de “rest van de wereld”, zijnde Railway Mine & Plantation Equipment Ltd. (RMP) in Londen (zie de eerste regel van de achterkant van de archiefkaart hierboven). Motor Rail stuurde de loc wel rechtstreeks naar Nederland, maar de rekening ging naar RMP. Die firma stond daarom als klant te boek. De echte klant is soms onbekend. RMP plaatje in ISM Loc 59 (Purit S4), Erica, 16-07-2015 →

Polytex komt alleen voor bij de instructies voor de verpakking (zie de eerste regel van de achterkant van de archiefkaart hierboven). Daarin is sprake van Polytex in Rotterdam. Polytex zat daar toen al niet meer; kennelijk kwam de kist er wel per schip aan. Er zit ook een plaatje van Orenstein & Koppel in Amsterdam op de loc. ISM Loc 59 (Purit S4), Erica, 16-07-2015 → O&K heeft een aantal Simplex locomotieven in Nederland verhandeld, zie hier en daar. De Purit S4 (de huidige ISM 59) is in 1956 gebouwd en toen via RMP aan Polytex geleverd. Vervolgens is de loc pas in 1964 via O&K gebruikt aan de Purit verkocht. Het is onbekend bij welke eigenaar deze Simplex tussen 1956 en 1964 vertoefd heeft. Duister is welke meerwaarde het had dat de S5 nieuw aan de Purit is geleverd via achtereenvolgens RMP, Polytex en O&K.

Ten slotte De firma’s Spoorijzer, Orenstein & Koppel, Du Croo & Brauns en Oving konden alles (locs, wagens, rails, etc.) op (smal)spoorgebied leveren, deels uit eigen productie en deels uit import. Daarentegen leverde Polytex alleen Simplex locs (en Monorails), maar geen wagens en rails. Polytex heeft waarschijnlijk maar weinig Monorails en Simplex locs geïmporteerd, maar heeft wel voor Nederlandse folders gezorgd. Daardoor zijn op deze website gegevens en tekeningen beschikbaar van:

-

Het 28 pk type met gewichten van 2½, 3½ en 4½ ton. De lengte is voor de verschillende gewichten gelijk omdat de ballast gewichten onder de bufferblokken zijn opgehangen.

-

De 50 pk types met gewichten van 5, 6 en 7 ton De lengtes zijn voor de verschillende gewichten anders omdat in de verschillende gewichten wordt voorzien door verschillende diktes van de bufferplaat.

-

Het 65 pk type met een gewicht van 9 ton.

Opmerkingen:

a)

Een CV is geen rechtspersoon; er zijn geen aandelen. Een CV heeft zowel gewone vennoten (die niet aansprakelijk zijn) als commanditaire vennoten (die wel aansprakelijk zijn). Ter vergelijk: Een NV is een rechtspersoon; de aandeelhouders zijn niet aansprakelijk.

b)

Polytex gaf “Polytex Nieuws” uit. Daarvan is alleen de zesde jaargang aanwezig in het Noord-Hollands Archief.

c)

Het Haarlem’s Dagblad is tot en met 1960 gedigitaliseerd (en is te doorzoeken via de website van het Noord-Hollands Archief). Waarschijnlijk bevat deze krant ook na 1960 interessante informatie over Polytex.

Met dank aan:

Co Wesseling.

Bronnen:

[1]

Handelsregister, in het Nationaal Archief dossiernummer RO-073981 /2051.

[2]

Xerox kopieën van Motor Rail archiefkaarten, verkregen van de Industrial Railway Society.

[3]

Folders, via Co Wesseling verkregen van Logitech (voorheen NS Transportvoorlichting).

[4]

http://simplex.avlr.org.uk/

[5]

Leeuwarder Courant 18-12-1962.

[6]

Toon Steenmeijer, De Simplex locomotief, deel 1, 2 en 3 in De Buffer 82, 83 en 84 (voorjaar, zomer en herfst 2002).

{

Import en Handel

Terug/verder naar:

Nieuw Home Inhoud