Welkom Inhoud Inleiding Andere tractie Spoorwijdte Producenten Import en Handel Eigenaars Materieel Links Contact ► Nieuw ◄ ► Zoeken ◄

Stoomtractie smalspoor

Stoomtractie normaalspoor

Motortractie smalspoor

Motortractie normaalspoor

Welzenbach

Inleiding Thomas Johannes Franciscus Welzenbach werkte tot januari 1921 bij Orenstein & Koppel in Amsterdam. Uit de advertentie hiernaast zou kunnen worden afgeleid dat T.J.F. Welzenbach daarna aan klanten ten onrechte de indruk gaf nog steeds voor O&K te werken. Nieuwe Rotterdamsche Courant 24-05-1921→ Het volgende levensteken komt pas na enkele jaren:

Welzenbach & Co Nieuwe Rotterdamsche Courant 13-10-1924→ In 1924 richtten T.J.F. Welzenbach en C. Koolbergen de firma Welzenbach & Co op. De firma zou in de loop der jaren enkele malen van naam wisselen [1]. Welzenbach was in 1871 in Rotterdam geboren en woonde steeds in Den Haag, achtereenvolgens op de adressen Frankenslag 87 en Amsterdamsche Straat 63 (Scheveningen). Koolbergen was in 1892 in Amsterdam geboren en woonde in 1924 in Overveen. In 1923 had hij Goudriaan’s Industrie- en Exportmaatschappij in Delft (de voorloper van Spoorijzer) als onderdirecteur verlaten. In de advertentie links is nog alleen sprake van handel, waarbij het nog niet duidelijk is of het nieuw of gebruikt materiaal betreft. Enkele maanden later blijkt uit een tweetal advertenties in dezelfde krant (zie hieronder) dat het zowel om nieuw als gebruikt materiaal gaat. Het adres De Ruyterkade 46 in Amsterdam zal alleen het kantooradres geweest zijn; de opslagplaats in Amsterdam zal elders geweest zijn. Opvallend is in de advertentie hieronder dat er sprake is van opslagplaatsen in vier Nederlandse steden:

-

Vergelijkbare (zo niet grotere) firma’s als Goudriaan en Orenstein & Koppel hadden niet zoveel opslagplaatsen.

-

De opslagplaatsen lijken overeen te komen met die van de afdeling Ferrostaal van de firma Wm. H. Müller & Co. In advertenties in de NRC spreekt Ferrostaal op 05-04-1922 over opslagplaatsen in Amsterdam, Rotterdam en Delft en op 23-12 -1922 over opslagplaatsen in Amsterdam, Rotterdam en Groningen.

↓ Nieuwe Rotterdamsche Courant 13-01-1925↓

De opslagplaatsen komen in latere advertenties niet meer terug. Wel is er nog minstens één keer sprake van een agent in Groningen: Nieuwsblad van het Noorden d.d. 11-02-1925→ Behalve de opslagplaatsen bestond er nog een relatie tussen Welzenbach en Müller/Ferrostaal: Volgens dit boek gingen in 1924 vijf locs van het relatief onbekende fabrikaat Smoschewer (fabrieksnummers 772, 788/9, 801/2) nieuw naar Ferrostaal en nog eens vier (fabrieksnummers 805/06/07/08) naar Wm. H. Müller te ’s-Gravenhage (in feite ook naar Ferrostaal, dat een afdeling van Wm. H. Müller was). Dat zullen verhuurlocs van Ferrostaal zijn geweest. De eerst genoemde vijf gingen al in 1924 en de andere vier in 1925 naar F.J. Welzenbach te ’s-Gravenhage (in plaats van F.J. zal bedoeld zijn T.J.F.). Die verkocht acht van de negen locs in de periode 1925-1928. De laatste werd pas in 1934 verkocht. Het is onbekend of de locs door Welzenbach verhuurd werden.

NV Handel in Spoorwegmateriaal v/h Welzenbach & Co. Op 5 juni 1925 werd bovengenoemde commanditaire vennootschap voortgezet in de NV Handel in Spoorwegmateriaal v/h Welzenbach & Co. Het was nu dus een NV in plaats van een CV. Het kapitaal nam toe van f 15.000 naar f 50.000. Uit de Staatscourant van 14 september 1925 blijkt dat men op 19 juni 1925 alweer bij de notaris zat, omdat de vergadering van aandeelhouders tot een statutenwijziging had besloten. De naam werd nu NV Fabrieken van Spoorwegmateriaal v/h Welzenbach & Co [1]. Verwarrend is dat de Amsterdamse vestiging van O&K sinds 1924 heette: NV Fabrieken van Spoorwegmateriaal v/h Orenstein & Koppel. Die verwarring zal Welzenbach wel expres gezaaid hebben, om van de bekendheid van O&K te kunnen profiteren. Als doel van de onderneming vermeldt voorheen Welzenbach wel de fabricage en de reparatie van en de handel in spoorwegmaterialen, een en ander in de ruimste zin [1]. Nergens blijkt echter dat Welzenbach werkelijk een fabriek (laat staan fabrieken) had. Maar ook O&K had in die tijd in Amsterdam wel een magazijn, opslagplaats en werkplaats, maar geen “Fabrieken”. De nieuwe NV was agent van het bekende verhuurbedrijf EVA: Algemeen Handelsblad en Nieuwe Rotterdamsche Courant Advertenties in de periode 28-07-1925 tot 25-05-1926 → Terzijde: Opmerkelijk is het woord Kruikwagens. Gebruikelijker was het woord Pottenwagens. Dat waren open wagens waarin een aantal grote keramische potten met zuren en andere chemische producten vervoerd werden. De Museum Buurtspoorweg heeft zo’n pottenwagen.

← Algemeen Handelsblad en NRC d.d. 19-11-1925 Bij de 8 Elocs plus wagens op kaapspoor (1067 mm) moet het gaan om rollend materieel dat van 29 maart 1921 tot eind februari 1925 gebruikt was voor grootschalig zandvervoer in Arnhem [2]. Daarbij waren 12 door de Siemens Schuckert Werke nieuw gebouwde Elocs op draaistellen met een vermogen van 185 pk. Na afloop van het karwei gebruikte de Gemeente Electrische Tram Arnhem de motoren van drie locs voor de ombouw van bijwagens tot motorwagens en behield één loc in originele staat. Er bleven dus 8 Elocs over, plus alle wagens. Dat waren 95 wagens van Futter-Hirsch met een houten bak en 45 wagens van Krupp met een stalen bak [1]. Volgens [2] is al dit materieel eind 1926 verkocht aan de aannemer Laboremus (de Belgische dochter van den Breejen van den Bout). De 8 locs zijn gesloopt; de wagens zijn na omsporing op 900 mm ingezet bij het graven van het Julianakanaal, in België, bij de aanleg van de A12 nabij Arnhem en op Walcheren. Welzenbach wordt niet in [2] vermeld. Gezien de advertentie is het materieel niet rechtstreeks maar door tussenkomst van Welzenbach verkocht.

↑ Aanleg van de Provinciale weg te Assendelft, tussen Watertoren en Nauerna aan Nauernasche Vaart, 1929/1930 ↑ Op de giek van de primitieve stoomkraan staat Welzenbach & Co. Kennelijk was de kraan – en dus waarschijnlijk ook de kipkarren en het smalspoor- door de aannemer van Welzenbach & Co gehuurd. Bron: gemeentearchief Zaanstad

Weer: Welzenbach & Co Welzenbach overleed op 16 juni 1938 [1] op de leeftijd van 67 jaar. Kennelijk had hij geen kinderen. De Telegraaf 17-06-1938 → C. Koolbergen trad op als beheerder-vereffenaar. Op 18 december 1941 werd de NV opgeheven. Het bedrijf werd voortgezet als (opnieuw) Welzenbach & Co., met als enig eigenaar C. Koolbergen. “Fabrieken van Spoorwegmateriaal” was dus uit de bedrijfsnaam weggelaten. Volgens [1] bedroeg het kapitaal in 1947 nog steeds f 50.000 [1]. De omzet bedroeg ruim f 95.000 per jaar. Aan de drie personeelsleden werd per maand f 1208 betaald. Zij zullen wel gewerkt hebben op de “werf” in Amsterdam-Noord. Het kantooradres Leidsekade 57 was het huisadres van Koolbergen. ↓ Zie ook het telefoonboek van 1950 ↓

← Vraag & Aanbod 08-11-1951 Locomotieven worden in deze advertentie niet meer expliciet genoemd, maar draglines zijn aan het assortiment toegevoegd.

Nog in 1955 gebruikte Welzenbach & Co het briefpapier van voor 1941, waarin “NV Fabrieken van” en v/h waren blauw gemaakt[1]. Dat duidt niet op levendige correspondentie → In 1952 verhuisde (het kantoor van) Welzenbach &Co naar Heemstede, Dreef 251 [1]. Maar al in 1955 keerde Welzenbach & Co terug naar Amsterdam. Het kantooradres was weer het woonadres van eigenaar Koolbergen, namelijk Joh. Verhulststraat 172 [1].

← Vraag & Aanbod, 9 oktober 1947 De opslagplaats (volgens de advertentie of werf volgens het telefoonboek) was aan de Schaafstraat in Amsterdam-Noord. De zaak is pas in 1973 opgeheven [1]. Eigenaar Koolbergen was inmiddels 81. Het adres was toen kennelijk Johan Huizingalaan 173 A. Het is onduidelijk of er toen nog activiteit plaats vond. Cornelis Koolbergen overleed in 1982.

Detail van een foto uit 1978 in het Amsterdamse Stadsarchief → In het bijschrift staat Welzenbach & Co omschreven als “Afvalstortplaats”. Dat lijkt niet juist; de foto toont oud ijzer, een lasapparaat en dergelijke en geeft dus meer de indruk van een oudijzerhandel. Op een schuurtje staat nog “Welzenbach & Co”.

Opmerkingen:

-

Het hierboven meermalen in de fotobijschriften genoemde “Vraag en Aanbod” is een wekelijks verschijnend gratis advertentieblad.

Bronnen:

[1]

Noord Hollands Archief: Handelsregister van de Kamer van Koophandel van Amsterdam, dossier nummers 21415 en 56956.

[2]

J.J.G. Koopmans, Het zandvervoer in Arnhem van 1918 tot 1925, Op de Rails 1995-3, 88-93 en Het tweede leven van de Arnhemse zandwagens, Op de Rails 1997-1, 26-28.

Met dank aan:

René Haantjes, Kees Plug en Gerard ten Bulte (van Vraag en Aanbod).

{

Import en Handel

Terug/verder naar:

Nieuw Home Inhoud