Welkom Inhoud Inleiding Andere tractie Spoorwijdte Producenten Import & handel Eigenaars Materieel Links Contact ► Nieuw ◄ ► Zoeken ◄	Stoomtractie smalspoor		Stoomtractie normaalspoor				Motortractie smalspoor	Motortractie normaalspoor
	Machinefabriek Aberson in Olst
	Inleiding Johannes Aberson richtte in 1847 in Olst een smederij op, die zou uitgroeien tot machinefabriek. Aanvankelijk werden allerlei producten gemaakt; later specialiseerde Aberson zich in machines voor de steenindustrie, die rondom Olst ruim vertegenwoordigd was (bijv. Fortmond). Internationaal bekend werd de in 1867 door Aberson ontwikkelde steenpers voor de baksteenfabricage, later bekend onder de naam Abersonpers. Ook een bekend product van Aberson waren excavateurs:
	Excavateurs stortten hun lading doorgaans in kipkarren. Op de foto’s van excavateurs is daarom vaak smalspoor te zien: Aberson excavateur. Het jaartal en de locatie zijn onbekend [1]→ Duidelijk is wel dat onder de excavateur een Ruston dieselloc staat. Deze foto zal daarom in elk geval naoorlogs zijn. Rechts aan de horizon staat een lange rij kipkarren.
						← Aberson leverde vrijwel alles voor steenfabrieken, ook bijvoorbeeld rails en spoorkipwagens zoals uit dit stuk uit een briefhoofd [1] blijkt (zie ook opmerking b). Excavateurs worden hier nog niet genoemd. Het jaartal is op dit briefpapier voorgedrukt als190x ↓ Men kan er dus vanuit gaan dat de genoemde spoorkipwagens in elk geval gedurende (minstens een deel van) de periode 1900 – 1910 geleverd konden worden. Met spoorkipwagens (zie opmerking c) werden - zoals uit de foto’s hieronder zal blijken – bakkipwagens bedoeld.
	Bakkipwagens (opm. d) Op deze en de volgende foto [1] staat dezelfde bakkipwagen, in respectievelijk niet gekipte en in gekipte toestand. Uit vergelijk met de volgende foto blijkt dat links van de bakkipwagen een man in lichte werkkleding staat. Kennelijk heeft hij tijdens de opname bewogen → De wagen is van hout met ijzerbeslag. Opvallend zijn de zware dwarsbalken die aan beide zijden een stuk onder de kopschotten van de bak uitsteken. Ze zullen bedoeld zijn om de bak tijdens het kippen vast te pakken. Dit detail komt bij bakkipwagens van andere fabrikanten niet voor. Aberson bakkipwagens zouden daarom op foto’s makkelijk te herkennen moeten zijn. De spoorbreedte zal 600 of 700 mm zijn (zie opmerking e).
	Midden onder de bak loopt een in beugels opgehangen as van het ene kopschot naar het andere. Op die as zitten drie wielen met dubbele flenzen. Het middelste daarvan loopt over een in een V-vorm gebogen T profiel. De buitenste wielen bewegen in een V-vormige sleuf in platen nabij de kopschotten. Om (de)montage mogelijk te maken bestaan de buitenste wieltjes uit twee aan elkaar geboute delen. De kippende bak raakt de langsligger. Daarna gaat het midden van de bak verder omhoog doordat de wielen met dubbele flenzen naar een uiteinde van de V’s lopen. De bak kan naar beide zijden kippen. Voor zover bekend komt het mechanisme met de zich verplaatsende kipas niet bij andere fabrikanten voor. Om te voorkomen dat de bak spontaan kipt hangt er aan elke hoek van de bak een stang met een spanwartel die eindigt in een oog waar een op de langsliggers geplaatste grendel doorheen schuift. Boven de buffer is een lage schroefspindel voor de handrem aanwezig. Alleen aan de achterkant van het voorst wiel is een remblok te zien.
	De twee foto’s suggereren dat de twee mannen de bak gekipt hebben en wel door de zijwaarts uitstekende dwarsbalken (met de hand of voet) naar beneden te drukken. Dat kan echter niet de normale werkwijze geweest zijn: als de bak beladen was geweest zouden de mannen onder de lading bedolven zijn.
	Toepassing Het is niet bekend hoeveel bakkipwagens Aberson geproduceerd heeft [1]. Er lijken geen foto’s te bestaan waarop Aberson bakkipwagens van het hier getoonde model in bedrijf te zien zijn. Van bijvoorbeeld de steenfabriek Fortmond (enkele kilometers van de fabriek van Aberson) is een foto bekend van een stoomloc voor een trein van houten bakkipwagens op 700 mm spoor. De bakkipwagens zijn niet van het hier getoonde model.
	Opmerkingen	a)		Aberson werd in 1908 de N.V. Machinefabriek voorheen Joh. Aberson. In 1996 moest Aberson de productie staken. De laatste jaren maakte Aberson deel uit van de holding Ruhold in Deventer.
		b)		Aberson leverde weliswaar rails en wagens, maar locomotieven worden niet in de briefhoofden genoemd. Dat is een beperking; de bakkipwagen op de foto is niet bedoeld om er een paard voor te zetten.
		c)		De door Aberson gebruikte term spoorkipwagens lijkt niet onlogisch. Bijvoorbeeld boeren gebruikten kipwagens zonder spoorwielen. Toch komt de term spoorkipwagen in geen enkele krant of tijdschrift voor; zie www.delpher.nl
		d)		Er is een webpagina gewijd aan bakkipwagens van andere fabrikanten.
		e)		De twee foto’s van de Aberson bakkipwagen kunnen vergeleken worden met foto’s in de literatuur van mensen bij bakkipwagens voor 600 en 900 mm spoorwijdte.
	Met dank aan:	Dhr. Gerhard Aberson.
	Referenties:	[1]			Informatie en foto’s van Gerhard Aberson.
		{			Materieel Kipkarren in het algemeen
	Terug/verder naar:
					Nieuw Home Inhoud