Welkom Inhoud Inleiding Andere tractie Spoorwijdte Producenten Import & handel Eigenaars Materieel Links Contact ► Nieuw ◄ ► Zoeken ◄

Stoomtractie smalspoor

Stoomtractie normaalspoor

Motortractie smalspoor

Motortractie normaalspoor

Boeken

Aanvullingen

Tijdschriften

Raadsels

Loctypes

Het smalspoor gebruikt bij de aanleg van de Noord/Zuid metrolijn in Amsterdam

Inleiding Bij het boren van de veel besproken tunnel van de Noord/Zuid lijn van de Amsterdamse Metro in de periode 2009-2012 is gebruik gemaakt van smalspoor met een spoorwijdte van 900 mm voor het vervoer van personen, betonnen tunneldelen, verlengstukken voor de verschillende leidingsystemen voor de tunnelboormachines, rails en tanks met grout [1]. Het vervoer van betonnen tunnelsegmenten in de Noord/Zuidtunnel (website Dura Vermeer)→

Om circa een jaar vertraging (die was ontstaan door het verzakken van huizen) zo veel mogelijk in te lopen is er van twee kanten geboord. Er werd met twee tunnelboormachines gewerkt die min of meer naast elkaar aan het boren waren. Voor het noordelijk deel van het Damrak naar het Rokin waren actief de "Gravin" (maart - juni 2010) en "Noortje" (augustus - oktober 2010) [2].

Toen de eerste tunnelboormachine onder het Damrak van start ging kon alles gemakkelijk met één locomotief worden aangevoerd. Na verloop van tijd kwam er een tweede bij [1]. In september 2010 werd in de startschacht op het Damrak een tweede locomotief (Schöma 5420) ingehesen. Het gewicht was 40 ton (volgens andere bronnen 35 ton) en dat is bijzonder veel voor een tweeasser op smalspoor [3] → Het boren van de tunnels gebeurde door Saturn. Dit was een combinatie van de Nederlandse aannemer Dura Vermeer en het Duitse Zublin, die eerder al de Statentunnel in Rotterdam had geboord.

Met het boren van het langere zuidelijke deel van het Scheldeplein naar het Rokin is begonnen toen het noordelijke deel klaar was.Voor het zuidelijk deel zijn twee nieuwe tunnelboormachines geleverd. "Molly" was actief in de periode mei 2011 - september 2012 en "Victoria" in de periode december 2011 - december 2012 [2]. Van het smalspoor werd meer gevergd naarmate de tunnels langer werden. Uiteindelijk moesten de treinen hier een afstand van 2,5 km (enkele reis) afleggen. Ze deden daar circa 25 minuten over (dat betekent een gemiddelde snelheid van 6 km/uur). Inclusief laden en lossen nam een retourreis dan zo’n 1,5 uur in beslag. Bij de maximale snelheid van de tunnelboormachine was echter eens per uur bevoorrading door een trein vereist. Er werden dan ook 6 locomotieven ingezet [1]. Dat waren er kennelijk 3 per tunnelbuis. Ze reden over enkel spoor, maar er waren passeersporen bij de tussengelegen metrostations Scheldeplein, De Pijp en Vijzelgracht (het daar op elkaar wachten zal hebben bijgedragen tot de lage gemiddelde snelheid). Behalve de 6 actieve locs waren er ook nog 2 reservelocs [1]. Dat maakt samen 8. In de opsomming hieronder zijn het er echter 11. Mogelijk is af en toe een defecte loc door een andere vervangen. Locomotieven Ingezet werden elf tweeassige diesellocs van de fabrikant Schöma. Hun gegevens en levensloop [4] staan hieronder in volgorde van Schöma fabrieksnummer, dus in afnemende leeftijd van de locs. Tunnellocs worden voor een bepaalde klus door de aannemer(s) nieuw dan wel gebruikt gekocht. Na afloop van zo’n klus worden de locs bijna altijd weer weer verkocht. Tunnellocs van Schöma gaan vaak terug naar die fabrikant. Die renoveert de locs en past ze voor een nieuwe klus aan, bijvoorbeeld door omsporing, verhogen of verlagen van het gewicht, etc. Door zulke aanpassingen ontstaan verschillen tussen locs van hetzelfde type. Op de Schöma website is het aanbod aan gebruikte locs te zien. Ook worden locs via andere kanalen doorverkocht. Het op Google intikken van bijvoorbeeld Schöma CFL 180 DCL zal dat duidelijk maken. Deze link verwijst naar een uitgebreide webpagina over Schöma tunnellocs op de website Bahn-Express. De bij de Noord/Zuidlijn gebruikte locs waren geen van allen nieuw. De drie locs van het type* CFL200 DCL die door Saturn al waren ingezet bij het boren van de Statentunnel in Rotterdam werden ook gebruikt voor de Noord-Zuidlijn in Amsterdam. Ze werden aangevuld met 8 locs van het lichtere type* CFL180 DCL. Het ging om de volgende locs [4]: Schöma fabrieksnummers 5417 en 5420 ; type* CFL200DCL; bouwjaar:1998; spoorwijdte: 1000 mm;

1995 - 1996 1996 - 2001 2001 – 2005 2005 - 2009 2009 - ≥ 2013

Arbeitsgemeinschaf (ArGe) Vereinatunnel Nord (AVN), Klosters (CH) Schöma, ombouw op 900 mm, Arbeitsgemeinschaf Lötschberg-Basistunnel, Frutigen (CH), Saturn Hoofddorp: Statentunnel Rotterdam, Saturn Hoofddorp: Noord/Zuid metrolijn in Amsterdam,

2016 -

Railtec Eisenbahntechnik GmbH & Co, Marl (D)

5417

werkplaats Railtec Eisenbahntechnik in Krefeld (D).

5420

bouwplaats Arbeitsgemeinschaft Tunnel Rastatt (D).

Schöma 5417 en 5420 waren in december 2009 en mei 2010 (en 5417 ook in november 2010) bij de locomotiefwerkplaats bij Kraftwerk Lausward van de Stadtwerke Düsseldorf, waar zij gereviseerd werden.

Schöma fabrieksnr. 5417 (1995)

Schöma fabrieksnr. 5420 (1995)

Beide foto’s komen via Philip Graham van de Zwitserse firma Ballmer Ingénieur Consultant Sàrl (Société à responsabilité limitée) die deze locs (samen met Schöma 5616, 6093 en 6094) na afloop van het karwei in 2013 op het Buikslotermeerplein te koop had staan. Deze locs zijn oorspronkelijk gebouwd met railremmen voor steile stukken(denk daarbij aan emplacementen buiten de tunnel) en daarvan resteren de inkepingen in het frame, die hier zijn aangeduid met ↑ Ook bij de op het Damrak ingehesen loc zijn dergelijke inkepingen te zien, maar niet bij de derde loc van dit type, de verder naar onderen besproken Schöma 5626.

Schöma fabrieksnummer 5560; type*: CFL180 DCL; bouwjaar:1998; spoorwijdte: 900 mm; 1998 - 2002 Alpine Mayreder: Yellow River project (China), 2002 - 2002 Schöma, 2002 - 2004 Nuttall/Wayss & Freytag/Kier: Channel Tunnel Rail Link (GB), 2004 - 2006 Wayss & Freytag/BAM NBM: SMART (Stormwater and Management Road Tunnel), Kuala Lumpur (Maleisië), 2006 - 2009 als TL 07 ingezet door Arbeitsgemeinschaf (ArGe) Stadtbahn Köln Nord/ Süd (D), 2009 - 2011 AlpTransit Gotthard AG: Gotthard Basistunnel (CH), 2011 - 2012 Combinatie Saturn Hoofddorp, Noord/Zuid metrolijn in Amsterdam, 2012 - Schöma Diepholz (D), 2016 - werkplaats Railtec Eisenbahntechnik GmbH & Co in Krefeld (D). Schöma fabrieksnummer 5561; type*: CFL180 DCL; bouwjaar:1998; spoorwijdte: 900 mm; 1998 - 2002 Alpine Mayreder: Yellow River project (China); 2002 - 2002 Schöma, 2002 - 2006 Nuttall/Wayss & Freytag/Kier: Channel Tunnel Rail Link (GB), 2006 - 2009 als TL 06 ingezet door Arbeitsgemeinschaf (ArGe) Stadtbahn Köln Nord/ Süd, 2009 - 2012 Combinatie Saturn Hoofddorp, Noord/Zuid metrolijn in Amsterdam, 2014 - 2014 Schöma Diepholz (D), 2014 - Pratibha Industries Ltd., voor de Metro in Delhi (India). Schöma fabrieksnummer 5562; type*: CFL180 DCL; bouwjaar:1998; spoorwijdte: 900 mm; 1998 - 2002 Alpine Mayreder: Yellow River project (China); 2002 - 2002 Schöma, 2002 - 2004 Nuttall/Wayss & Freytag/Kier: Channel Tunnel Rail Link (GB), 2004 - 2006 Wayss & Freytag/BAM NBM: SMART (Stormwater and Management Road Tunnel), Kuala Lumpur (Maleisië), 2006 - 2009 als TL 05 ingezet door Arbeitsgemeinschaf (ArGe) Stadtbahn Köln Nord/ Süd, 2009 - 2009 AGN (Arbeitsgemeinschaft Gotthard-Basistunnel Nord): Gotthard Basis Tunnel (CH), 2009 - 2012 Combinatie Saturn Hoofddorp: Noord/Zuid metrolijn in Amsterdam, 2012 - 2012 Schöma Diepholz (D), 2012 - tunnel project in Georgië.

Tekening: Philip Graham

Schöma fabrieksnummer 5615; type* CFL180 DCL; bouwjaar:1999; spoorwijdte: 900 mm; 1999 - 2002 TESCO/Impregilo: Yellow River project (China), 2002 - 2003 Schöma, 2003 - 2004 Nuttall/Wayss & Freytag/Kier: Channel Tunnel Rail Link (GB), 2004 - 2006 Wayss & Freytag/BAM NBM: SMART (Stormwater and Management Road Tunnel), Kuala Lumpur (Maleisië), 2006 - 2009 als TL 08 ingezet door Arbeitsgemeinschaf (ArGe) Stadtbahn Köln Nord/ Süd, 2009 - 2012 Combinatie Saturn Hoofddorp: Noord/Zuid metrolijn in Amsterdam, 2014 - 2014 Schöma Diepholz (D), 2014 - Pratibha Industries Ltd., voor de Metro in Delhi (India).

Schöma fabrieksnummer 5626; type* CFL200DCL bouwjaar:1999; spoorwijdte: 750 mm Deze loc wijkt vanwege de oorspronkelijke spoorwijdte van de andere locs af. 2000 - 2002 aannemer Tubecon I: Sophiatunnel (in de Betuwerute) in Oud Alblas, Eén van de zes Schöma fabrieksnummers 5623-5628 van het type CFL200DCL op het 750 mm spoor bij de aanleg van de Sophiatunnel in de Betuweroute, gekoppeld met een wagen van de firma Mühlhauser, 13-06-2001. Het frame heeft geen inkepingen voor een railrem → 2002 - 2002 Schöma Diepholz (D): omsporing naar 900 mm, 2003 - 2005 ArGe Matrans: Lötschberg-Basistunnel, Steg (CH), 2005 - 2009 Saturn Hoofddorp: Statentunnel Rotterdam, 2009 - 2012 Saturn Hoofddorp: Noord/Zuid metrolijn in Amsterdam, 2012 - Schöma Diepholz (D), 2016 - werkplaats Railtec Eisenbahntechnik GmbH & Co in Krefeld (D).

← Deze foto van: Gert Sluijters (Open Dag op 05-06-2010) laat fraai de verschillen zien tussen de twee in Amsterdam gebruikte types. Bijna alle Schöma tunnellocs zijn wit. Uit vergelijk van de twee locs zal duidelijk zijn dat de loc onder in beeld een loc van het zwaardere type CFL200 DCL is en de andere één van de CFL180 DCL’s. De CFL200 DCL is een stuk langer. De motorkap is ook hoger, waardoor er maar weinig ruimte overblijft voor de voorruiten. De CFL200 DCL op de foto heeft geen inkepingen voor railremmen in het frame en moet daarom wel Schöma 5626 zijn. Ook op internet zijn enkele foto’s van een CFL180 DCL in Amsterdam te zien, bijvoorbeeld hier. Bij foto’s van de 8 locs van het type CFL180 DCL is echter niet duidelijk om welke fabrieksnummers (dus geschiedenis) het gaat.

Schöma fabrieksnummer 6092; type* CFL180 DCL; bouwjaar: 2006; spoorwijdte: 900 mm; 2006 - 2009 als TL 01 ingezet door Arbeitsgemeinschaf (ArGe) Stadtbahn Köln Nord/ Süd, 2009 - 2012 Saturn Hoofddorp: Noord/Zuid metrolijn in Amsterdam. 2012 - 2012 Schöma Diepholz (D), 2012 - tunnel project in Georgië. Schöma fabrieksnummer 6093; type* CFL180 DCL; bouwjaar: 2006; spoorwijdte: 900 mm; 2006 - 2007 als TL 02 ingezet door Arbeitsgemeinschaf (ArGe) Stadtbahn Köln Nord/ Süd, 2007 - 2009 MCG (Malmö City Tunnel Group HB), Malmö (Zweden), 2009 - 2010 AGN (Arbeitsgemeinschaft Gotthard-Basistunnel Nord): Gotthard Basis Tunnel (CH), 2010 - 2012 Saturn Hoofddorp: Noord/Zuid metrolijn in Amsterdam, 2016 - werkplaats Railtec Eisenbahntechnik GmbH & Co in Krefeld (D). Schöma fabrieksnummer 6094; type* CFL180 DCL; bouwjaar: 2006; spoorwijdte: 900 mm; 2006 - 2007 als TL 03 ingezet door Arbeitsgemeinschaf (ArGe) Stadtbahn Köln Nord/ Süd, 2007 - 2010 MCG (Malmö City Tunnel Group HB), Malmö (Zweden), 2010 - 2012 Saturn Hoofddorp: Noord/Zuid metrolijn in Amsterdam, 2016 - werkplaats Railtec Eisenbahntechnik GmbH & Co in Krefeld (D). Schöma fabrieksnummer 6095; type* CFL180 DCL; bouwjaar: 2006; spoorwijdte: 900 mm; 2006 - 2009 als TL 04 ingezet door Arbeitsgemeinschaf (ArGe) Stadtbahn Köln Nord/ Süd, 2009 - 2012 Saturn Hoofddorp: Noord/Zuid metrolijn in Amsterdam, 2016 - werkplaats Railtec Eisenbahntechnik GmbH & Co in Krefeld (D).

Een volgende karwei In februari 2016 stonden in Rastatt (D) 7 Schöma’s klaar voor de bouw van een spoorwegtunnel. Ze waren allen eerder gebruikt bij de bouw van de Noord/Zuidlijn in Amsterdam. Ze droegen deels Saturn logo’s en bedrijfsnummers, hoewel geen enkele foto van een Schöma in de Noord/Zuidtunnel een bedrijfsnummer laat zien. Onder deze locs bevonden zich de hierboven genoemde Schöma 6094 en 6095 [5]. Schöma 6094 en 6095, Rastatt, 14-02-2016, foto: Joachim Lutz → Op 29-02-2016 bleek alleen Schöma 5420 nog in Rastatt te staan. De andere zes werden op 10-04-2016 gezien in en bij de werkplaats van Railtec Eisenbahntechnik GmbH & Co in Krefeld (D) [5].

Met dank aan:

Gert & Henk Sluijters, Philip Graham en Ulrich Völz.

Opmerkingen

*

In de Schöma type-aanduiding CFL180 DCL staat C voor Cardan, F voor FlüssigkeitsgeJtriebe (hydrodynamische transmissie) en L voor Lokomotive. Schöma produceert ook locs met hydrostatische aandrijving. Daarvan begint de type-aanduiding met CHL. Het getal 180 is een maat voor het vermogen in kiloWatt. In de laatste letters DCL staat CL voor Clark, de leverancier van de hydrodynamische transmissie; niemand schijn te weten wat de D betekent. In de type-aanduiding komt niet tot uiting dat het om een tunnelloc gaat. Een CFL180 DCL weegt ongeveer 25 ton en een CFL200 DCL ongeveer 35 ton (volgens een andere bron 27 en 39). Schöma heeft nog meer types tunnellocs, ook op draaistellen.

a)

Gezien de lange tijd die verlopen is tussen de inzet van de locs bij de Noord/Zuidlijn in Amsterdam en het opduiken van de locs in Rastatt/Krefeld en gezien de aanwezigheid aldaar van in Amsterdam ontbrekende bedrijfsnummers ligt het voor de hand dat de locs tussentijds bij een ander project gebruikt zijn.

b)

Henk Sluijters beschreef het smalspoor dat gebruikt is bij de bouw van een tunnel onder de Eems waarin nu een gasleiding ligt.

c)

Fraaie foto’s van diverse Schöma tunnellocs bij de fabrikant en van tunnellocs in acties zijn gemaakt door Jens Merte.

Bronnen:

[1]

Dik water: Tunnelboren Noordzuidlijn 2010-2012, een uitgave van de Dienst Metro, gemeente Amsterdam © 2013 ISBN 978-90-820807-0-4. Het boek staat ook op internet; zie deze pdf

[2]

Tunnelboormachines.

[3]

https://www.flickr.com/photos/noordzuidlijn/

[4]

Informatie van Henk Sluijters en Philip Graham.

[5]

Informatie van Ulrich Völz.

{

aanvullingen op het boek ”Smalspoor in bedrijf”

Terug/verder naar:

Nieuw Home Inhoud