Welkom Inhoud Inleiding Andere tractie Spoorwijdte Producenten Import & handel Eigenaars Materieel Links Contact ► Nieuw ◄ ► Zoeken ◄	Stoomtractie smalspoor					Stoomtractie normaalspoor			Motortractie smalspoor	Motortractie normaalspoor
	Kabelbanen en smalspoor
	De reden om in een website over Nederlands industriespoor aandacht te besteden aan kabelbanen is dat er (ook in Nederland) kabelbanen bestonden waarmee de bakken van kipwagens vervoerd werden. Aan het ene eindpunt was dan bijvoorbeeld een groeve met smalspoor. Er bestaat in het Duits zelfs een woord voor zulke kabelbanen, namelijk “Lorenseilbahn”. Een bekende (maar niet de enige) fabrikant was Bleichert in Leipzig → Zo’n kabelbaan is ook in model te koop, bijvoorbeeld van Brawa ↓
	Er zijn de volgende Nederlandse voorbeelden bekend:
	●		De steenfabriek De Vooruitgang vervoerde vanaf 1910 klei vanaf een binnendijkse put naar de fabriek aan de IJssel nabij Terwolde.
	●		Kalkmergelmaatschappij St-Pietersberg vervoerde van 1919 tot circa 1928 mergel van haar groeve in de westhelling van de St- Pietersberg over die berg heen naar de overslagplaats aan het kanaal Maastricht-Luik.
	●		Door een verlegging van de bedding van de rivier de IJssel werden de fabriek aan de Lathumsche Veerweg en de kleigronden van de Vlamovensteenfabriek Velp van de firma Verpoorte & Swartouw (na 1971 De Groot) van elkaar gescheiden. Met overheidssteun kon de steenfabriek door de firma Pohlig uit Keulen een kabelbaan met een lengte van 2300 m laten aanleggen. Met deze kabelbaan werden slechts zes jaar - van 1967 tot 1973 - de kipbakken met klei over de IJssel gebracht. Merkwaardigerwijze zijn van deze voor Nederland unieke en modern kabelbaan nog geen actiefoto’s opgedoken. Wel zijn er gegevens bekend ([1], [2], [3]). De kabels waren opgehangen aan tien masten. De hoogte daarvan was doorgaans 15 meter; de hoogste mast was 21 meter hoog. Er waren 32 bakken, elk met een inhoud van 0,6 kuub. Tussen de kleiput en de kabelbaan lag smalspoor met een spoorwijdte van 700 mm. Daar waren de bakken op onderstellen geplaatst die door een loc werden getrokken. Uit deze lijst blijkt dat er drie locs waren: een vooroorlogse Orenstein & Koppel van het type RL1a, een Ruston 48 DL en Diema 1563 (1953) van het type DS16. Het ging om het vervoer van 45.000 kuub klei per jaar. Bij 250 werkdagen per jaar betekent dat 180 kuub ofwel 300 bakken per dag. Elke bak maakte dan circa tien maal per dag de reis per smalspoor en per kabelbaan. Onderstaande kaartfragment uit http://watwaswaar.nl geeft de situatie in 1972 weer.
	Rheden Huidige A348 ↓
	1000 meter Oude loop IJssel ↑
		Overigens viel het einde van de kabelbaan niet samen met het bedrijfseinde: in 1974 was er wel sprake van dat de steenfabriek gesaneerd zou worden, maar in 1977 werd de vlamoven gesloopt en werd er een moderne tunneloven gebouwd voor de fabricage van metselstenen. Pas in 1987 werd de fabriek gesloten [4].
	●	Steenbergen van Zuidlimburgse mijnen In bovengrondse wasserijen werd – dankzij het verschil in soortelijk gewicht – de ondergronds gedolven steenkool van de mijnsteen gescheiden. De mijnsteen werd op “steenbergen” gestort. ↑ Kabelbaan voor het mijnsteenvervoer bij de mijn Oranje Nassau I in Heerlen in 1953. Collectie Martin Hoogerwerf. Onder de kabelbaan zijn netten gespannen om bescherming te bieden tegen uit de schommelende bakken vallende mijnsteen. Dat blijkt nodig te zijn, want hier en daar ligt wat in een net. Het lijkt erop dat bij de wasserij kipkarren gebruikt werden waarvan de bakken per kabelbaan naar de steenberg gaan.
	Andere kabelbanen Op deze aan industriespoor gewijde website worden alleen de kabelbanen besproken die aansluitend (smal)spoor hadden. Voor de volledigheid worden hieronder ook kort andere Nederlandse kabelbanen voor goederenvervoer genoemd:
	●		De zeepziederij De Adelaar van Jan Dekker in Wormerveer had van 1926 tot 1958 een nogal spectaculaire kabelbaan om kolen en chemicaliën van de schepen in de Zaan over de fabrieksgebouwen heen te vervoeren. Daarbij werd de bak dus niet alleen tussen de twee torens heen en weer bewogen, maar kon de bak ook in verticale zin bewegen. Collectie Martin Hoogerwerf →
	●		De Nederlandsche Portland-Cementfabriek in Vijlen
	●		In het kader van de Deltawerken werd bij de bouw van de Grevelingendam, de Brouwersdam en het noordelijk deel van de Haringvlietdam een kabelbaan gebruikt. Ook voor de afsluiting van de Oosterschelde zouden voor drie sluitgaten kabelbanen worden gebruikt. In 1972 waren hiervoor al de draagtorens gebouwd. De plannen werden echter gewijzigd: er kwam een Stormvloedkering.
	Met dank aan:			Gerard de Graaf, Martin Hoogerwerf en Henk Sluijters
	Referenties			[1]	zie dit boek p. 75.
				[2]	Het Vrije Volk, .. april 1967.
				[3]	Informatie van Henk Sluijters.
				[4]	Voordracht van dhr. Ben Janssen, d.d. 22 december 2005, zie http://www.riverstone.nl/
				{	Materieel
	Terug/verder naar
					Nieuw Home Inhoud