Welkom Inhoud Inleiding Andere tractie Spoorwijdte Producenten Import & handel Eigenaars Materieel Links Contact ► Nieuw ◄ ► Zoeken ◄

Stoomtractie smalspoor

Stoomtractie normaalspoor

Motortractie smalspoor

Motortractie normaalspoor

Weegwagens (= electrische zelflossers, ertsverdeelwagens, bunkerwagens, trippers) (laatst gewijzigd op 04-01-2017)

Weegwagens zijn zelfrijdende wagens (goederenwagens voorzien van een tractie-installatie en van één of twee cabines), voorzien van een inrichting om de lading te wegen. Hoogovens heeft twee soorten weegwagens gekend:

Ertsverdeelwagens Sinds het begin van de productie in 1924 gebruikte Hoogovens zelfrijdende “electrische zelflossers” (EZ), “ertsverdeelwagens” of “bunkerwagens” om het erts van de haven naar de bunkers te brengen. Ze reden op normaalspoor. De spanning van 550 Volt werd van een derde rail afgenomen. De lading kon gewogen worden. De weegapparatuur was afkomstig van de op dat gebied bekende firma Molenschot.

De weegwagens 6 en 7 van Hoogovens waren spectaculair: ← Friese Koerier 11-07-1963 Weegwagen nummer 7 gaat hier bij Machinefabriek Braat in Rotterdam scheep naar Hoogovens in IJmuiden. Zonder draaistellen – die nog op de rails staan - woog het merkwaardige railvoertuig 98 ton. De draaistellen zullen elk 12 ton wegen, want het eigen gewicht bedroeg 120 ton (volgens [2] 115 ton). Er was maar aan één zijde een cabine. Uit andere bron [2] blijkt dat het gevaarte 28 meter lang was.

Dit is een detail uit een veel grotere foto op het Figee Forum → De cabine bestond uit twee symmetrische helften met daartussenin een deur. Via die deur kwam de machinist op een draaistel - dat onder de cabine uitstak – en van daar op de begane grond. Nummer 7 is gekoppeld met een dieselloc. Een foto van de identieke weegwagen 6 staat in dit artikel op pagina 352. Het weeggedeelte van alle weegwagens was van de Eerste Nederlandsche Fabriek van Weegwerktuigen Jan Molenschot en Zoon in Breda. Verder zijn de volgende gegevens bekend (onder andere uit [3]) van de Hoogovens weegwagens:

Nr

Fabrikant

Bouwjaar

Draaistellen onder elk uiteinde

Eigen gewicht (ton)

Laadvermogen (ton)

Opm.

1

MAN

≈ 1922

1 x tweeassig met 850 mm wielen: 1 loopas en 1 as aangedreven door 79 pk AEG motor

80 [2]

In 1963 nog 3 v/d 5 aanwezig

2

MAN

voor 1940

3

MAN

voor 1940

4

Talbot

voor 1940

5

KNHS ?

voor 1940

6

Credé *

1958

3-assig loopdraaistel (850 mm) + 2- assig motordraaistel (1000 mm) waarvan 1 as met 150 pk aangedreven

120

160 (inhoud 60 kuub)

7

Braat

1963

* Waggonfabrik Gebrüder Credé in Kassel

Deze foto is representatief voor de oudste weegwagens: ← De Hollandsche Revue jaargang 29, 1924, no. 6 Ook hier lijkt maar aan één kant een cabine aanwezig te zijn. Bij achteruitrijden kan de machinist geen zicht op de baan gehad hebben. Opvallend in dit verband is dat volgens diverse krantenberichten zowel in 1927 als in 1956 een Hoogovens werknemer door een weegwagen is doodgereden. Door de invoering van ertsopslag op langwerpige hopen in plaats van bunkers, ertsopname door wielgravers en verder transport met lopende banden zijn de elektrische zelflossers overbodig geworden.

Möller-wagens De term Möller komt uit het oud-Duits en betekent mengsel. Het is het mengsel van erts en toeslagstoffen waarmee – afgewisseld met lagen cokes – een hoogoven gevuld wordt. Over het doel van de Möller-wagens wordt in [1] gezegd: “De bunkers dienen niet zoozeer als opslag, als wel als een tusschenvoorraad, waaruit het erts voor het hoogoven proces in de gewenschte verhoudingen wordt afgetapt. De bunkervakken hebben daartoe een hellenden bodem, voorzien van mechanisch bewogen afsluitingen. Een weegwagen (een Möller-wagen dus) rijdt er onder door en haalt uit elk bunkervak die hoeveelheid, welke noodig is om te zamen een hoogovenvulling in de gewenschte verhouding samen te stellen. Met dezen inhoud rijdt de bunkerwagen naar den bunkerput, waar zich het ondereind van de hellende lift bevindt. Over die hellende lift loopen de bakwagens met een bakgrootte van ruim 3 M3, welke den inhoud van den weegwagen overnemen, naar boven brengen en in den hoogoven storten.” Hoogoven 1 (1924-1972), hoogoven 2 (1926-1972) en hoogoven 3 (1930-1980) beschikten samen over 3 Möller-wagens. Hoogoven 4 (1958-1991) en hoogoven 5 (1961-1991) beschikten samen over 3 grotere Möller-wagens. De moderne, nog in bedrijf zijnde hoogovens 6 (1967 - ….) en 7 (1972 - ….) hebben lopende banden in plaats van Möller-wagens.

Sinds 2011 staat bij het HoogovensMuseum een in 1958 in dienst genomen Möller-wagen, afkomstig van de hoogovens 4 en 5. Vroeger heeft de wagen nooit daglicht gezien. HoogovensMuseum, 03-08-2015 → De wagen wordt gerestaureerd. De houten trap rechtsonder en de originele stalen trap erboven maken het bezoekers mogelijk om in de bedieningsruimte (met de twee raamopeningen) te komen. Onder de bedieningsruimte bevindt zich de elektrische ruimte, die een eigen (op deze foto niet zichtbare) toegang heeft. Het gewicht is 30 ton. De wagen heeft wel buffers, maar geen koppelhaak. Er worden immers geen wagens getrokken en de Möller-wagen wordt zelf ook niet getrokken.

Vervolgens reed de wagen naar een andere bunker, laadde daar een afgewogen hoeveelheid van een ander materiaal, etc. Tenslotte reed de weegwagen naar een punt waar het materiaal in de vulwagen van de hoogoven werd gestort. Het steile spoor van de vulwagen kruiste het spoor van de Möller-wagens loodrecht en liep daar onder door [4]. Ook de bediening van de loskleppen van de laadruimte gebeurde hydraulisch.

Aan beide zijden van het spoor waren bunkers gebouwd. De wagens hadden daarom aan beide zijden een hydraulisch bediende kleplichter: ← Op de foto is één van die kleplichters links van de deuropening van de bedieningsruimte te zien. De weegwagen reed onder een bunker en de bedieningsman opende met de kleplichter de klep van de bunker. Het materiaal viel in de laadruimte van de Möller-wagen en werd meteen gewogen. Op de foto links is te zien dat de bovenste helft van de bedieningsruimte breder is dan de onderste helft. Bij de breedtesprong zijn horizontale raamopeningen aangebracht waardoor de bedieningsman in de laadruimte kon kijken. Links achter de bedieningsman is de weegschaal te zien. 12-06-1961, foto HoogovensMuseum ↓

← Aan beide zijden bevindt zich hoog op de Möller-wagen een stroomafnemer, die op een houten plank is bevestigd. HoogovensMuseum, 03-08-2015 Er lag 800 m spoor onder bunkers, waarop 2 Möller-wagens actief waren. Het betrof normaalspoor, maar er was geen verbinding met de rest van het normaalspoornet. Een defecte Möller-wagen moest dus ter plekke worden hersteld. Daarom stond er een derde Möller wagen reserve. Die kon met een traverse in het spoor gebracht worden. Er was een soort stopcontact, zodat een wagen op de traverse van stroom kon worden voorzien.

↑ Van de twee assen is één as aangedreven. De elektromotor is op een hulpchassis met wieltjes geplaatst, zodat de motor makkelijk uitgereden kan worden om gerepareerd te worden. HoogovensMuseum, 03-08-2015 De niet aangedreven as is van een schijfrem voorzien. Dit is één van de kleinere Möller-wagens van de hoogovens 1 t/m 3. De wagen past precies tussen de onderkanten van de bunkers 12-06-1961, foto HoogovensMuseum →

Opmerkingen:

a)

Bij het personeel stonden de ertsverdeelwagens bekend als trippers [5].

b)

De stroomrail van de ertsverdeelwagens was gelijkvloers [5].

c)

Zie hier voor de plaatsing van de Möller-wagen bij het HoogovensMuseum op 14-07-2011.

Met dank aan:

Piet Bankert en Jaap Minkes (van het HoogovensMuseum) en Niek Kaptein.

Bronnen:

[1]

Ir. A. H. Ingen Housz, De in aanbouw zijnde werken van de Koninklijke Nederl. Hoogovens en Staalfabrieken, Algemeene Inleiding, De Ingenieur 07-01-1922.

[2]

Gereformeerd gezinsblad 30-05-1963.

[3]

Uitgebreide index op een deel van het tekeningenarchief, verkregen via de Hoogovens Stoomclub. De desbetreffende tekeningen waren al vernietigd.

[4]

Een uitstekend beeld van de verschillende processen (waaronder de rol van weegwagens) wordt gegeven door de poster van hoogoven 5, die te koop is in de winkel van het HoogovensMuseum.

[5]

Informatie van ex-Hoogovens werknemer Gerrit Barendregt.

{

Andere tractie

Terug/verder naar:

Nieuw Home Inhoud